Trung Quốc đang chuyển hướng chiến lược quản lý sông ngòi: từ phát triển thủy điện sang phục hồi sinh thái. Hơn 300 con đập trên sông Xích Thủy – phụ lưu quan trọng của sông Dương Tử – đã bị tháo dỡ. Đây là nỗ lực quy mô lớn nhất từ trước đến nay nhằm khôi phục môi trường sống cho nhiều loài cá đặc hữu từng bên bờ tuyệt chủng.
- Bí quyết thành công của người Do Thái
- Trump áp thuế 30% lên EU và Mexico, leo thang chiến tranh thương mại
- Đời người như bốn mùa, tâm an người ắt vui
Trung Quốc phá đập – Hồi sinh sông Xích Thủy
Ngày 11/7, Interesting Engineering đưa tin: Trung Quốc đã tháo dỡ 300/357 con đập và đóng cửa hơn 90% nhà máy thủy điện nhỏ trên sông Xích Thủy. Dòng sông dài hơn 400km này chảy qua ba tỉnh Vân Nam, Quý Châu và Tứ Xuyên – là một trong những nhánh chính ở thượng nguồn sông Dương Tử.
Chiến dịch phục hồi bắt đầu từ năm 2020. Mục tiêu: khôi phục dòng chảy tự nhiên, nối lại các tuyến di cư sinh sản của cá và bảo vệ đa dạng sinh học sau nhiều thập kỷ bị chia cắt bởi hệ thống thủy điện dày đặc.
Cá tầm Dương Tử – Sự sống trở lại sau tuyên bố tuyệt chủng
Cá tầm Dương Tử từng được Liên minh Bảo tồn Thiên nhiên Quốc tế (IUCN) tuyên bố tuyệt chủng trong tự nhiên năm 2022. Tuy nhiên, sau khi nhiều đập bị phá bỏ, loài cá quý này đang có cơ hội sống lại.
Theo Viện Thủy sinh học thuộc Viện Hàn lâm Khoa học Trung Quốc, nhóm của nhà nghiên cứu Liu Fei đã thả hai lứa cá tầm nuôi vào sông Xích Thủy năm 2023 và 2024. Đến tháng 4/2025, 20 cá thể trưởng thành được thả vào khu vực Quý Châu để kiểm tra khả năng sinh sản tự nhiên.
Kết quả đáng mừng: trứng được đẻ thành công, cá con nở khỏe mạnh. Đây là tín hiệu đầu tiên cho thấy môi trường sống trên sông Xích Thủy đã hồi phục đủ điều kiện cho cá tầm sinh sản như trong tự nhiên.
Đa dạng sinh học – Trọng tâm chiến lược mới
Việc Trung Quốc phá đập không diễn ra đơn lẻ. Nhiều biện pháp phục hồi hệ sinh thái đã được triển khai đồng bộ:
Cấm đánh bắt cá trên toàn bộ sông Dương Tử trong 10 năm kể từ 2020
Hạn chế khai thác cát lòng sông
Siết đánh giá môi trường các dự án thủy điện mới
Riêng tại tỉnh Tứ Xuyên, đến cuối 2021, 5.131 nhà máy thủy điện được kiểm tra, trong đó 1.223 nhà máy bị đóng cửa vì không đáp ứng tiêu chí sinh thái.
Chiến lược mới không chỉ dừng lại ở phục hồi cá, mà còn tái thiết toàn bộ chuỗi sinh học, từ động vật không xương sống, lưỡng cư đến hệ thực vật dưới nước.
Chất lượng nước – Chuyển biến rõ rệt sau tháo đập
Dữ liệu quan trắc gần đây cho thấy: chất lượng nước tại nhiều khúc sông Xích Thủy đã đạt mức “xuất sắc”. Nồng độ oxy hòa tan tăng, nhiệt độ ổn định, môi trường sống lành mạnh trở lại cho sinh vật thủy sinh.
Tình trạng khai thác cát trái phép cũng giảm mạnh sau các biện pháp kiểm soát chặt. Các loài cá bản địa và động vật lưỡng cư bắt đầu phục hồi, nhiều loài từng biến mất nay xuất hiện trở lại.
Các nhà khoa học nhận định: nếu xu hướng này được duy trì, sông Xích Thủy có thể trở thành mô hình hồi sinh sông ngòi thành công nhất ở châu Á.
Chính sách mới – Ưu tiên sinh thái thay vì thủy điện
Tháo dỡ hàng trăm con đập là thay đổi chưa từng có trong lịch sử phát triển thủy điện Trung Quốc. Nó cho thấy chuyển biến tư duy rõ rệt: từ khai thác tài nguyên sang phát triển bền vững, đặt sinh thái làm trọng tâm.
Hàng loạt dòng sông ở Trung Quốc trước đây bị công nghiệp hóa, nay được xem xét để đưa dòng chảy về trạng thái tự nhiên. Sông Dương Tử – con sông dài nhất châu Á – đang dần được phục hồi sau nhiều thập kỷ bị tổn hại nặng nề.
Các chuyên gia quốc tế đánh giá đây là bước đi can đảm và mang tính gợi mở cho các quốc gia đang đối mặt với hệ lụy từ phát triển thủy điện thiếu kiểm soát.
Nguồn VnExpress