Các nhà khoa học ghi nhận sự hình thành của “mùa khói mù” và “mùa rác thải” – những mùa mới không theo quy luật tự nhiên, xuất hiện hằng năm và gây tác động nghiêm trọng đến sức khỏe cộng đồng, môi trường cùng hệ sinh thái toàn cầu.

Mùa khói mù lan rộng khắp nhiều châu lục

Từ tháng 6 đến tháng 9 mỗi năm, lớp khói dày đặc bao phủ nhiều khu vực Đông Nam Á, đặc biệt tại Malaysia và Indonesia, do đốt rừng và than bùn lấy đất trồng cọ dầu và cây nông nghiệp. Khói lan sang Singapore, Thái Lan, thậm chí đến Ấn Độ, nơi nông dân đốt rơm rạ sau mùa gặt và trong dịp Diwali.

Tại Mỹ, mùa cháy rừng ở California vốn chỉ diễn ra vào mùa hè nay bắt đầu từ mùa xuân, kéo dài đến tận tháng 12. Cháy rừng ở Canada cũng khiến khói tràn xuống bờ Đông, bao phủ New York và New Jersey. Năm 2023, bầu trời New York chuyển màu cam vì khói. Các nhà khoa học cảnh báo “mùa khói mù” có thể trở thành đặc điểm thường niên tại Bắc Mỹ.

“Mùa khói mù” và “mùa rác thải” đã trở thành hiện tượng lặp lại hằng năm, đủ điều kiện để được xem là các mùa khí hậu mới trong kỷ nguyên con người, còn gọi là kỷ Anthropocene (Ảnh: Tuổi Trẻ Online)

Mùa rác thải – đại dương đẩy rác vào bờ

Tại Bali (Indonesia), từ tháng 12 đến tháng 3 hằng năm, gió mùa và dòng hải lưu đưa hàng nghìn tấn rác nhựa dạt vào bờ biển phía Nam. Hiện tượng này lặp lại đều đặn tới mức người dân dự đoán được thời điểm. Chính quyền và tình nguyện viên phải thu gom hàng nghìn tấn rác mỗi mùa.

Hiện tượng tương tự cũng diễn ra ở Philippines, Thái Lan và bờ biển phía Đông nước Mỹ. Tại đây, các dòng hải lưu như Gulf Stream đưa rác trôi dạt vào bờ Florida và Carolina trong mùa hè. Nghiên cứu cho rằng “mùa rác thải” hình thành do lượng mưa lớn cuốn rác từ đất liền ra biển, sau đó bị gió và hải lưu đưa ngược vào bờ.

Những mùa truyền thống biến mất hoặc thay đổi

Cùng với sự xuất hiện của mùa mới, một số mùa truyền thống đang biến mất. Ở dãy Andes và Rocky, mùa đông mất dần tuyết, ảnh hưởng nghiêm trọng đến mùa trượt tuyết. Tại Đông Bắc Anh, chim biển như hải âu kittiwake không còn làm tổ đúng mùa, phá vỡ chu kỳ sinh sản.

Mùa xuân đến sớm, mùa hè kéo dài khiến nhiều loài động vật ở châu Âu thay đổi thời điểm sinh sản, ngủ đông. Giới khoa học gọi đây là “mùa lệch nhịp” (arrhythmic seasons). Ngoài ra, còn xuất hiện “mùa tăng nhịp” (syncopated seasons) – mùa không mất đi nhưng trở nên cực đoan hơn.

Biến đổi khí hậu làm mùa cực đoan hơn

Tại châu Âu, mùa hè ngày càng gay gắt, đặc biệt sau đợt nắng nóng 2003 khiến hàng nghìn người chết ở Pháp. Tại Bắc Mỹ và Thái Bình Dương, mùa cháy rừng và mùa bão kéo dài hơn, tăng mức độ tàn phá, gây khó khăn cho ứng phó thiên tai.

Nhóm nghiên cứu đã phân tích dữ liệu vệ tinh, thời tiết và báo cáo địa phương trong nhiều thập niên, đưa ra khái niệm: mùa tuyệt chủng (extinct seasons), mùa lệch nhịp (arrhythmic seasons) và mùa tăng nhịp (syncopated seasons). Sự xuất hiện của mùa mới do tác động con người là minh chứng rõ ràng cho ảnh hưởng của kỷ nguyên Anthropocene – thời kỳ con người chi phối mạnh mẽ hệ sinh thái và khí hậu toàn cầu.

Theo: Tuổi Trẻ Online