Giữa lòng TP Thanh Hóa, ít ai để ý đến tấm bia đá nhỏ mang tên Bia Trường Thi. Đây là dấu tích còn lại của một thời khoa cử lẫy lừng, nơi sĩ tử xứ Thanh từng đèn sách ôn thi vì chí lớn. Giờ đây; lớp trẻ dường như quên mất ý nghĩa cái tên Trường Thi, càng cần được nhắc lại từ chính lịch sử quê hương.

Bia Trường Thi là minh chứng cho kỳ thi Hương tại Thanh Hóa

Từ thời Hậu Lê; nơi đây là nơi tổ chức các kỳ thi Hương, dành cho nho sinh các vùng Thanh – Nghệ – Tĩnh. Đây là bước đầu để sĩ tử lập thân trên con đường khoa bảng.

Tên gọi Trường Thi gắn liền với chức năng thi cử. Không ít người dân địa phương, kể cả giới trẻ hiện nay, chưa biết nơi mình đang sống từng là trung tâm học thuật lớn suốt hàng trăm năm.

Bia ghi công các quan lại và nhân sĩ góp sức cho giáo dục

Trường thi
Ảnh chụp Bia khuyến học Trường Thi tại Thanh Hóa (Ảnh: Văn Ngọ)

Tấm bia đá còn lại đến nay được dựng vào năm Cảnh Hưng thứ 44 (1783). Nội dung bia ghi nhận công lao của quan lại, hào lý và người dân đã góp công, góp của:

  • Tu sửa trường học;
  • Cung cấp gạo, củi, chỗ ăn ở cho nho sinh;
  • Tổ chức kỳ thi nghiêm túc, tôn vinh hiền tài.

Bia do Nguyễn Nghiễm – cha của đại thi hào Nguyễn Du – biên soạn. Văn bia được viết rất súc tích; thể hiện tấm lòng trân trọng hiền tài và giáo dục của triều đình và nhân dân lúc bấy giờ.

Bia Trường Thi thể hiện truyền thống hiếu học của người xứ Thanh

Trường thi
Ảnh chụp Bia khuyến học Trường Thi tại Thanh Hóa (Ảnh: Văn Ngọ)

Không chỉ là một di tích, Bia còn là biểu tượng văn hóa của tinh thần học tập. Qua từng nét chữ khắc trên bia, ta thấy rõ khát vọng vươn lên của nhiều thế hệ.

Họ không chỉ học để thi, mà học để giúp nước, giúp dân. Nhiều người từ kỳ thi ở Trường Thi sau này đã trở thành quan lớn, học giả nổi danh như Nguyễn Quỳnh, Nguyễn Huy Oánh…

Cần bảo tồn di tích Bia cho thế hệ trẻ hôm nay

Hiện nay; tấm bia đá quý hiếm này đang nằm khiêm nhường bên đường Trường Thi; gần ngã tư giao với đường Lê Hoàn, thuộc phường Trường Thi, thành phố Thanh Hóa. Dù mang trong mình giá trị lịch sử và văn hóa sâu sắc, di tích vẫn chưa thực sự nhận được sự quan tâm xứng đáng. Việc bảo tồn không chỉ là trách nhiệm đối với quá khứ; mà còn là hành động truyền cảm hứng cho thế hệ trẻ hôm nay.

Để di tích thực sự sống trong lòng cộng đồng và nhất là trong tâm hồn học sinh, cần triển khai một số hoạt động thiết thực như:

  • Tổ chức các buổi ngoại khóa, tham quan, tìm hiểu lịch sử tại bia đá cho học sinh các cấp,
  • Đẩy mạnh truyền thông nhằm khơi dậy tinh thần hiếu học, lòng tự hào dân tộc và ý thức gìn giữ di sản ngay từ những giá trị nhỏ bé nhưng ý nghĩa.

Di tích không chỉ là chứng tích của một thời, mà còn là chiếc cầu nối giúp thế hệ hôm nay thấu hiểu, trân trọng và tiếp nối truyền thống quý báu của cha ông.