Mức sinh tại Việt Nam giảm thấp kỷ lục, Bộ trưởng Y tế Đào Hồng Lan cảnh báo nguy cơ dân số già và đề xuất hàng loạt chính sách ưu đãi tài chính nhằm khuyến khích sinh con.

Mức sinh Việt Nam lần đầu xuống thấp chưa từng có

Phát biểu tại lễ mít tinh hưởng ứng Ngày Dân số Thế giới ngày 11-7, Bộ trưởng Y tế Đào Hồng Lan nhấn mạnh: “Tổng tỷ suất sinh ở Việt Nam đã giảm xuống mức thấp nhất trong lịch sử” và “dự báo sẽ tiếp tục giảm”.

Năm 2024, mức sinh chỉ đạt 1,91 con/phụ nữ, đánh dấu năm thứ ba liên tiếp dưới mức sinh thay thế (2,1 con/phụ nữ). Trước đó, năm 2022 là 2,01; năm 2023 là 1,96.

Cùng tại sự kiện, ông Matt Jackson – Trưởng đại diện Quỹ Dân số Liên Hợp Quốc (UNFPA) tại Việt Nam – nhận định: “Nhiều quốc gia đang đối mặt với cuộc khủng hoảng dân số khi tỷ lệ sinh liên tục sụt giảm”.

Theo Báo cáo Dân số Thế giới 2025 của UNFPA, dù phần lớn người dân vẫn mong muốn có con, nhưng 20% nói rằng họ không thể có số con như mong muốn. Đáng chú ý, 40% người trên 50 tuổi thừa nhận họ đã không đạt được quy mô gia đình kỳ vọng.

Mức sinh của người Việt Nam năm 2024 giảm về còn 1,91 con/phụ nữ, thấp nhất trong lịch sử (Ảnh Vietnam net)

Kinh tế, việc làm, chi phí nuôi con là rào cản lớn

Khảo sát của UNFPA tại 14 quốc gia (gồm Việt Nam) cho thấy, nguyên nhân chính khiến người dân ngại sinh con là thiếu an toàn tài chính, công việc bấp bênh, chi phí nhà ở, chăm sóc trẻ em đắt đỏ, và áp lực mất cân bằng cuộc sống. Những lo ngại này phản ánh đúng thực trạng tại Việt Nam hiện nay.

Không chỉ mức sinh thấp, quá trình già hóa dân số tại Việt Nam đang tăng tốc. Năm 2024, tuổi thọ trung bình đã đạt 74,7 tuổi, cao hơn nhiều nước có cùng mức thu nhập. Tuy nhiên, số năm sống khỏe mạnh chỉ là 65 tuổi, đồng nghĩa hơn 10 năm cuối đời sống chung với bệnh tật.

Bên cạnh đó, chất lượng sống của người dân vùng sâu, vùng xa còn hạn chế. Tình trạng tảo hôn, hôn nhân cận huyết thống vẫn phổ biến ở Tây Nguyên và miền núi phía Bắc. Mang thai và sinh con ở tuổi vị thành niên vẫn là vấn đề đáng lo ngại.

Tỷ số giới tính khi sinh cũng tiếp tục ở mức mất cân bằng: Năm 2024 là 111,4 bé trai/100 bé gái, cao hơn mức tự nhiên 105/100. Mất cân bằng giới tính sẽ gây hệ lụy lâu dài trong tương lai gần.

Bộ Y tế đề xuất loạt ưu đãi tài chính khuyến khích sinh con

Trước tình trạng đáng báo động này, Bộ trưởng Đào Hồng Lan cho biết Bộ Y tế đang hoàn thiện Dự thảo Luật Dân số, đồng thời xây dựng Chương trình mục tiêu chăm sóc sức khỏe dân số và phát triển giai đoạn 2026–2035.

Dự thảo Luật Dân số sẽ được thẩm định trong tháng 7/2025, trình Quốc hội vào kỳ họp tháng 10. Một số đề xuất đáng chú ý gồm:

Ưu đãi nghỉ thai sản, hỗ trợ bằng tiền mặt hoặc hiện vật cho phụ nữ mang thai, sinh con.

Trợ cấp sàng lọc trước sinh, sơ sinh.

Ưu tiên tiếp cận nhà ở xã hội cho gia đình có con nhỏ.

Hỗ trợ tài chính cho gia đình sinh con một bề là gái, có hai con gái.

Phát triển nhân lực lão khoa, cấp học bổng cho sinh viên học ngành chăm sóc người cao tuổi tại trường y công lập.

Bộ trưởng nhấn mạnh, luật mới sẽ tôn trọng quyền tự quyết về sinh sản của mỗi cá nhân và cặp vợ chồng, phù hợp với thông điệp Ngày Dân số Thế giới: “Quyền tự quyết trong một thế giới đang thay đổi”.

Từ bài toán mức sinh đến chiến lược quốc gia

Vấn đề dân số không còn là câu chuyện riêng của ngành y tế, mà là vấn đề quốc gia cần được đặt trong chiến lược phát triển bền vững.

Bộ Y tế cảnh báo, nếu không có giải pháp mạnh mẽ, Việt Nam sẽ đối mặt với lực lượng lao động giảm, áp lực an sinh xã hội gia tăng, và mất cân đối cơ cấu dân số.

Việc xây dựng Luật Dân số và chính sách khuyến khích sinh con không chỉ là phản ứng trước con số thống kê, mà là bước đi dài hạn bảo vệ tương lai đất nước.

Theo: Vietnam net