Nhiều doanh nghiệp nhỏ và siêu nhỏ dù đã ngừng hoạt động vẫn không thể giải thể do vướng mắc ở khâu quyết toán thuế cuối cùng. Tình trạng này không chỉ gây khó cho doanh nghiệp mà còn làm méo mó dữ liệu kinh tế. Bài viết phân tích nguyên nhân và đề xuất giải pháp gỡ “nút thắt” thuế khi giải thể doanh nghiệp.

Tại sao giải thể doanh nghiệp lại “bị kẹt” ở bước quyết toán thuế?

Theo Luật Quản lý Thuế 2019, doanh nghiệp muốn giải thể phải được cơ quan thuế xác nhận đã hoàn tất nghĩa vụ thuế, gồm các loại:

  • Thuế TNDN, VAT, TNCN, thuế nhà thầu (nếu có), lệ phí môn bài
  • Các khoản truy thu, truy hoàn
  • Cam kết hủy hóa đơn chưa sử dụng, nộp báo cáo tổng hợp hóa đơn, xác nhận không nợ thuế và không đang trong giai đoạn thanh tra

Tuy nhiên, hàng chục nghìn doanh nghiệp nhỏ và siêu nhỏ không thể hoàn thành quyết toán vì:

  • Khai sai, thiếu hồ sơ, hóa đơn, chứng từ, sổ sách, sao kê tài khoản
  • Cơ quan thuế nghi ngờ sử dụng hóa đơn không hợp pháp → yêu cầu kiểm tra thanh tra, thậm chí cần thời gian xác minh kéo dài nhiều tháng đến nhiều năm

Hệ quả: doanh nghiệp không thể giải thể, vẫn tồn tại trên hệ thống dù không còn hoạt động thực tế, gây méo mó dữ liệu doanh nghiệp mới và ảnh hưởng đến chính sách phát triển kinh tế.

Kinh nghiệm quốc tế: Tạo “lối thoát” nhanh – hiệu quả

Quốc giaCơ chế giải thểThời gian xử lýĐiều kiện áp dụng
SingaporeTự khai giải thể trực tuyếnnhanh, nếu không phát sinh giao dịch trong 12 thángCam kết không còn nghĩa vụ thuế
EstoniaHệ thống chính phủ điện tử tích hợp thuế và doanh nghiệpVài bước đơn giản–
AustraliaĐóng mã số thuế doanh nghiệp nhỏ không phát sinh doanh thu/tồn tại nghĩa vụ~28 ngày làm việc–
CanadaHủy đăng ký thuế trực tuyếnTheo hướng dẫn của cơ quan thuế–
ĐứcNộp đơn ngừng hoạt động nếu không phát sinh giao dịch trong 1 nămXóa mã số thuếKhông nợ ngân sách

→ Những cơ chế này cho thấy: ”vào dễ, ra dễ” là yếu tố then chốt tạo dữ liệu trung thực và hỗ trợ doanh nghiệp linh hoạt.

Đề xuất tháo gỡ “nút thắt” quyết toán thuế

Phân nhóm doanh nghiệp theo “rủi ro”
Doanh nghiệp nhỏ/siêu nhỏ, không phát sinh doanh thu và hóa đơn trong 12 tháng → được miễn kiểm tra thực tế, chỉ cần bản cam kết và kê khai đầy đủ.

Quy định thời hạn xử lý hồ sơ
Ví dụ: 45–60 ngày kể từ khi nhận hồ sơ đầy đủ → có trả lời chính thức (chấp nhận/không chấp nhận).

Cơ chế “giải thể tạm thời”
Cho phép đóng mã số thuế có điều kiện, doanh nghiệp vẫn có thể bổ sung hồ sơ, chờ kiểm tra sau.

Tự động hóa xóa tên doanh nghiệp “chết”
Nếu doanh nghiệp không nộp báo cáo tài chính, không có giao dịch và không phát sinh tờ khai thuế trong 24 tháng, cơ quan thuế và đăng ký kinh doanh có thể chủ động xóa tên.

Số hóa toàn diện cổng tra cứu doanh nghiệp
Tích hợp dữ liệu giữa thuế — kho bạc — đăng ký kinh doanh — ngân hàng, đơn giản hóa mẫu biểu để doanh nghiệp nhỏ dễ sử dụng.

Khung pháp lý mới hỗ trợ “làn sóng” chuyển đổi hộ kinh doanh

Luật Doanh nghiệp (sửa đổi, có hiệu lực từ 1/7/2025) cùng Luật Thuế TNDN (có hiệu lực từ 1/10/2025 hoặc dự kiến từ 1/1/2026) tạo động lực cho hộ kinh doanh chuyển lên doanh nghiệp chính quy bằng cách:

  • Giảm thuế suất TNDN chỉ từ 15–20% tùy doanh thu
  • Ưu đãi thuế cho doanh nghiệp nhỏ, khởi nghiệp, đổi mới sáng tạo và đầu tư xanh

Tuy nhiên, nếu giải thể còn quá khó khăn, niềm tin khởi sự doanh nghiệp sẽ giảm, chính sách “lên’” có thể không hiệu quả.

Việc giải thể doanh nghiệp là giai đoạn bình thường và cần thiết để đảm bảo tính minh bạch của hệ thống, phản ánh sức khỏe và sự linh hoạt của nền kinh tế. Để hiện thực hóa điều này, các cơ quan cần:

  • Xác định nguy cơ để áp cơ chế phù hợp
  • Thiết lập thời gian xử lý rõ ràng cho quyết toán thuế
  • Cho phép giải thể có điều kiện/tạm thời
  • Tự động hóa thủ tục remove doanh nghiệp “chết”
  • Đẩy mạnh tích hợp hệ thống dữ liệu và số hóa

Cải cách thuế từ nhập môn đến “xuất cảnh” doanh nghiệp không chỉ giúp chính sách phát triển đúng đối tượng, mà còn tăng tính minh bạch, nâng cao hiệu quả quản trị và tiếp tục khuyến khích hơn 5 triệu hộ kinh doanh cá thể chuyển đổi thành doanh nghiệp một cách vững chắc và bền vững.

Theo: thesaigontimes