Rằm tháng Giêng không chỉ là ngày rằm đầu năm mà còn mang ý nghĩa tâm linh sâu sắc. Thế nhưng, giữa nhịp sống hiện đại, nét đẹp này dần mai một.

Khi đêm trăng tròn đầu tiên của năm mới tỏa sáng trên bầu trời; người Việt lại nhắc nhau về Rằm tháng Giêng – ngày lễ mang ý nghĩa tâm linh và văn hóa sâu sắc. Từ bao đời nay, đây không chỉ là dịp để cúng lễ cầu an; mà còn là thời điểm kết nối giữa con người với tổ tiên; giữa đời sống hiện tại và những giá trị truyền thống thiêng liêng. Nhưng rồi, giữa vòng xoáy của thời đại mới; Rằm tháng Giêng cũng dần khoác lên mình một diện mạo khác – nơi mà các giá trị truyền thống đang bị đánh mất theo thời gian

Rằm tháng Giêng – Tấm gương phản chiếu văn hóa dân tộc

Rằm tháng Giêng có tầm quan trọng đặc biệt của ngày này trong đời sống tín ngưỡng người Việt. Không chỉ đơn thuần là một ngày rằm thông thường; Rằm tháng Giêng – còn gọi là Tết Nguyên Tiêu; được coi là phần nối dài của Tết Nguyên Đán, khép lại những ngày đầu năm với một nghi lễ thiêng liêng.

Theo quan niệm dân gian, vào ngày này, đất trời giao hòa, linh khí tụ hội, nên việc cúng lễ, cầu nguyện sẽ mang đến may mắn, bình an cho cả năm. Đó là lý do mà các gia đình Việt xưa nay luôn dành sự quan tâm đặc biệt cho ngày này; từ việc chuẩn bị mâm cỗ cúng tươm tất đến lễ chùa, cầu an.
Thế nhưng, khi cuộc sống ngày một hối hả; khi những ưu tiên dần nghiêng về vật chất và thực dụng; dường như tinh thần của Rằm tháng Giêng cũng dần trở thành một thứ gì đó xa vời; chỉ còn trong ký ức của những thế hệ đi trước.

Khi những giá trị xưa cũ bị cuốn trôi

Những mái chùa thưa bóng người, những nén nhang vội vã

Nếu như trước đây, vào ngày Rằm tháng Giêng, các ngôi chùa lớn nhỏ đều đông kín người đi lễ, dâng hương với tấm lòng thành kính, thì nay, hình ảnh đó đã phần nào phai nhạt. Không còn những bước chân thong thả dạo quanh sân chùa, không còn những lời kinh vang vọng khắp không gian; mà thay vào đó là sự vội vã, hối hả của những con người đang bị thời gian cuốn đi. Người ta ghé chùa như một thói quen hơn là một nghi thức tâm linh thật sự. Một nén nhang vừa thắp đã vội vã rời đi; một lời khấn chưa kịp tròn đã bị che lấp bởi những lo toan của cuộc sống hiện đại.

Bữa cơm cúng đơn giản hóa theo thời gian

Ngày xưa, mỗi dịp Rằm tháng Giêng, các gia đình quây quần bên nhau để cùng chuẩn bị mâm cỗ cúng tổ tiên. Đó không chỉ là một nghi lễ; mà còn là dịp để con cháu cùng ôn lại những câu chuyện cũ, nhắc nhớ về cội nguồn. Thế nhưng, ngày nay, những mâm cỗ truyền thống dần bị thay thế bằng những hộp đồ ăn đặt vội từ hàng quán. Có những gia đình bận rộn đến mức chỉ dâng lên bàn thờ một đĩa hoa quả, một nén nhang, như một sự chiếu lệ hơn là một tấm lòng thành kính.

Những lễ hội không còn rộn ràng như trước

Rằm tháng Giêng không chỉ là ngày lễ Phật giáo; mà còn là dịp để người dân tham gia vào những lễ hội truyền thống. Từ việc thả đèn hoa đăng, rước đèn lồng cho đến các trò chơi dân gian như múa lân, hát xẩm – tất cả đã từng là những ký ức đẹp của nhiều thế hệ. Thế nhưng, khi nhịp sống hiện đại lên ngôi, những hình ảnh đó cũng dần trở nên hiếm hoi. Các lễ hội hoặc bị mai một, hoặc chỉ tồn tại dưới dạng “diễn xướng” hơn là một phần không thể thiếu trong đời sống văn hóa.

Vì sao những giá trị truyền thống lại mai một?

  • Sự mai một của phong tục Rằm tháng Giêng không chỉ đến từ sự thay đổi của thời gian; mà còn là hệ quả của nhiều yếu tố tác động.
  • Nhịp sống hiện đại cuốn con người vào guồng quay tất bật; khiến những lễ nghi truyền thống bị giản lược hoặc bị coi là “phiền phức”.
  • Giá trị tâm linh dần bị thương mại hóa, khiến nhiều người không còn cảm nhận được sự thiêng liêng vốn có của ngày lễ này.
  • Sự tác động của công nghệ và lối sống thực dụng, khiến các thế hệ trẻ không còn nhiều cơ hội tiếp xúc với những phong tục cũ.

Điều đáng buồn nhất có lẽ không phải là sự thay đổi của xã hội; mà là sự thờ ơ của chính chúng ta trước những giá trị ấy. Khi những thế hệ đi trước dần khuất bóng; ai sẽ là người kể lại những câu chuyện về Rằm tháng Giêng cho con cháu đời sau?

Cần làm gì để gìn giữ hồn cốt của rằm tháng giêng?

Có lẽ, không ai có thể ngăn cản sự thay đổi của thời đại, nhưng điều đó không có nghĩa là chúng ta phải để những giá trị tốt đẹp bị trôi đi trong lặng lẽ. Rằm tháng Giêng vẫn có thể giữ được hồn cốt của nó, nếu mỗi người trong chúng ta dành chút tâm sức để gìn giữ:

  • Dành thời gian đi chùa, không chỉ để cầu nguyện mà để cảm nhận sự bình yên thực sự.
  • Giữ gìn truyền thống cúng rằm, dù giản đơn nhưng vẫn thể hiện lòng thành kính.
  • Kể cho con cháu nghe về những phong tục xưa, để những câu chuyện không bị lãng quên theo thời gian.
  • Tham gia và ủng hộ các hoạt động văn hóa trong ngày này; để Rằm tháng Giêng không chỉ còn trong ký ức.

Một nét đẹp đang dần xa?

Rằm tháng Giêng – Tết Nguyên Tiêu, vốn là một ngày lễ quan trọng; mang trong mình những giá trị tinh thần sâu sắc. Thế nhưng, những thay đổi của thời đại đã khiến phong tục này không còn giữ được sự vẹn nguyên như thuở ban đầu. Có lẽ, sự tiếc nuối không nằm ở việc một ngày lễ bị mai một; mà ở chỗ chúng ta đã để những giá trị truyền thống trôi đi quá nhanh; đến mức chính mình cũng không kịp nhận ra.

Khi nhìn lên bầu trời đêm Rằm tháng Giêng, ánh trăng vẫn tròn; nhưng liệu những giá trị cũ có còn nguyên vẹn? Hay chúng chỉ còn là những mảnh ký ức rời rạc trong tâm trí của những người hoài niệm?