Một tòa án liên bang tại Mỹ vừa tuyên bố chặn sắc lệnh thuế “Ngày Giải phóng” của Tổng thống Donald Trump, cho rằng ông đã vượt quá thẩm quyền khi đơn phương áp thuế lên hàng hóa nhập khẩu mà không thông qua Quốc hội – cơ quan nắm quyền điều chỉnh thương mại theo Hiến pháp Mỹ.

Tòa án liên bang ngăn sắc lệnh thuế “Ngày Giải phóng” của ông Trump

Ngày 28/5, Tòa án Thương mại Quốc tế có trụ sở tại Manhattan đã tuyên bố chặn việc thực thi sắc lệnh thuế “Ngày Giải phóng” mà Tổng thống Donald Trump ban hành vào tháng trước. Theo phán quyết, việc ông Trump đơn phương áp thuế lên hàng hóa nhập khẩu từ các nước có thặng dư thương mại với Mỹ là hành động vượt thẩm quyền; vi phạm nguyên tắc phân quyền được quy định trong Hiến pháp Hoa Kỳ.

Phán quyết nhấn mạnh rằng quyền điều chỉnh thương mại quốc tế là “đặc quyền độc quyền của Quốc hội”; và quyền khẩn cấp của tổng thống trong việc bảo vệ nền kinh tế quốc gia không thể thay thế vai trò lập pháp của cơ quan này.

Thách thức pháp lý từ các doanh nghiệp nhỏ

Vụ kiện do Trung tâm Công lý Liberty – một tổ chức phi đảng phái – khởi xướng, đại diện cho 5 doanh nghiệp nhỏ của Mỹ chuyên nhập khẩu hàng hóa từ các quốc gia nằm trong danh sách bị áp thuế. Các doanh nghiệp này cho rằng sắc thuế “có đi có lại” sẽ làm tổn hại đến năng lực kinh doanh và khả năng cạnh tranh của họ.

Trong số đó có một công ty nhập khẩu rượu và đồ uống có cồn ở New York; cùng một nhà sản xuất bộ dụng cụ giáo dục và nhạc cụ tại Virginia. Đây là vụ kiện đầu tiên trong số ít nhất 7 vụ thách thức pháp lý nhằm vào chính sách thuế quan gây tranh cãi của ông Trump, bên cạnh các đơn kiện khác từ 13 tiểu bang; và nhiều hiệp hội doanh nghiệp nhỏ trên khắp nước Mỹ.

Tác động của phán quyết và sắc lệnh bị đình chỉ

Một hội đồng gồm 3 thẩm phán của Tòa án Thương mại Quốc tế đã thống nhất đình chỉ các sắc thuế mà ông Trump đưa ra; dù phần lớn các “thỏa thuận” với các đối tác thương mại chính vẫn chưa đạt được. Điều này đồng nghĩa với việc phần lớn, nhưng không phải toàn bộ; các mức thuế do ông Trump áp dụng đã bị ngưng hiệu lực.

Cụ thể, lệnh cấm áp dụng đối với:

  • Mức thuế 30% đối với hàng hóa Trung Quốc
  • Thuế 25% với một số mặt hàng từ Mexico và Canada
  • Thuế phổ quát 10% lên phần lớn hàng hóa nhập khẩu

Tuy nhiên, phán quyết không ảnh hưởng đến các mức thuế 25% áp lên ô tô, linh kiện ô tô; thép và nhôm – vốn được thực hiện dựa trên Điều 232 của Đạo luật Mở rộng Thương mại; và không thuộc phạm vi sắc lệnh “Ngày Giải phóng”.

Hành động gây tranh cãi và viện dẫn quyền khẩn cấp

Trước đó, vào ngày 2/4, ông Donald Trump đã công bố các mức thuế “có đi có lại” với lý do bảo vệ thị trường nội địa. Dù vậy, chỉ một tuần sau; ngày 9/4, ông đã ra lệnh tạm hoãn 90 ngày để tiến hành đàm phán với các đối tác thương mại. Dù tạm hoãn, ông vẫn giữ nguyên mức thuế phổ quát 10% đối với phần lớn hàng hóa nhập khẩu.

Không thông qua Quốc hội, ông Trump viện dẫn Đạo luật Quyền hạn Kinh tế Khẩn cấp Quốc tế (IEEPA) để đơn phương ban hành các mức thuế trên. Theo lập luận của ông, đây là hành động cần thiết nhằm đối phó với “mối đe dọa bất thường và nghiêm trọng” đối với nền kinh tế Mỹ.

Cũng theo IEEPA, ông Trump đã áp mức thuế 20% với Trung Quốc; 25% đối với nhiều mặt hàng từ Mexico và Canada; viện dẫn lý do ngăn chặn hoạt động buôn lậu fentanyl – một chất gây nghiện nguy hiểm – vào lãnh thổ Mỹ. Tuy nhiên, nhiều ý kiến chỉ trích cho rằng ông đã “lạm dụng quyền lực“; khiến chính quyền của ông vướng vào hàng loạt rắc rối pháp lý chưa có tiền lệ.

Đòn giáng vào chiến lược thương mại của ông Trump

Phán quyết từ Tòa án Thương mại Quốc tế được xem là đòn giáng mạnh vào chiến lược “nước Mỹ trên hết” trong thương mại của ông Trump. Nó cũng tạo tiền lệ pháp lý quan trọng về giới hạn quyền lực của tổng thống Mỹ trong việc sử dụng các quyền khẩn cấp để điều hành thương mại quốc tế.

Hiện chưa rõ liệu ông Trump có kháng cáo quyết định này hay không; nhưng vụ việc được dự báo sẽ trở thành điểm nóng trong các cuộc tranh luận về quyền lực hành pháp; chính sách thương mại, và vai trò của Quốc hội Mỹ trong thời gian tới.

Theo: Dantri