Xét nghiệm, chụp chiếu là công cụ quan trọng trong y học, nhưng lạm dụng có thể gây tốn kém và rủi ro sức khỏe. Làm sao để phân biệt sự cần thiết?

Vai trò không thể thiếu của chẩn đoán hình ảnh

Chẩn đoán hình ảnh như CT, MRI, siêu âm hay PET/CT đóng vai trò cốt lõi trong y học hiện đại. Chúng giúp bác sĩ phát hiện sớm các bệnh lý phức tạp như ung thư, viêm ruột thừa, hay túi phình mạch máu não, từ đó đưa ra phác đồ điều trị phù hợp. Theo bác sĩ Trần Minh Thiệu, Khoa Chẩn đoán hình ảnh, Bệnh viện Trưng Vương, các phương tiện này là bằng chứng quan trọng trong y học dựa trên chứng cứ, kết hợp với kinh nghiệm lâm sàng và mong muốn của bệnh nhân. Tại Việt Nam, hệ thống RIS-PACS được Bộ Y tế yêu cầu triển khai, nhấn mạnh tầm quan trọng của chẩn đoán hình ảnh trong việc “nhìn xuyên thấu” cơ thể, hỗ trợ bác sĩ đưa ra quyết định chính xác.

Khi nào chụp chiếu trở thành lạm dụng?

Dù mang lại nhiều lợi ích, việc chỉ định xét nghiệm, chụp chiếu đôi khi vượt quá mức cần thiết. Một số bác sĩ, do thiếu kinh nghiệm hoặc áp lực KPI từ cơ sở y tế, có thể yêu cầu thực hiện nhiều xét nghiệm không cần thiết, như chụp MRI cho mọi trường hợp đau gối hay PET/CT khi X-quang đã đủ. Điều này không chỉ gây tốn kém mà còn khiến bệnh nhân đối mặt với nguy cơ tiếp xúc tia xạ hoặc chất cản quang không cần thiết. Chẳng hạn, trường hợp bà Minh (65 tuổi) chi gần 20 triệu đồng cho loạt xét nghiệm và chụp CT, dù kết quả chỉ phát hiện các vấn đề không quá nghiêm trọng, khiến gia đình nghi ngờ về tính cần thiết của các chỉ định.

Hậu quả của việc từ chối cận lâm sàng

Ngược lại, việc từ chối xét nghiệm, chụp chiếu cũng có thể dẫn đến hậu quả nghiêm trọng. Bác sĩ Thiệu chia sẻ về trường hợp bệnh nhân đau dạ dày từ chối nội soi, dẫn đến phát hiện ung thư giai đoạn muộn, hay một sinh viên qua đời vì vỡ túi phình mạch máu não do không chịu chụp MRI. Những trường hợp này cho thấy tầm quan trọng của việc tuân thủ chỉ định hợp lý từ bác sĩ, đặc biệt khi có triệu chứng nghi ngờ hoặc yếu tố nguy cơ rõ ràng.

Các chẩn đoán hình ảnh hỗ trợ rất lớn cho bác sĩ trong quá trình điều trị. (Ảnh: VnExpress)

Giải pháp để tránh lạm dụng và tối ưu hóa

Để đảm bảo chỉ định xét nghiệm, chụp chiếu hợp lý, bác sĩ cần cân nhắc tình trạng bệnh lý, điều kiện tài chính và nguy cơ sức khỏe của từng bệnh nhân. TS.BS.CK2 Lâm Đức Hoàng, Bệnh viện Ung Bướu TP HCM, nhấn mạnh rằng các quy trình chẩn đoán cần tuân theo hướng dẫn của Bộ Y tế và phác đồ cụ thể, tránh sử dụng các phương pháp tốn kém ngay từ đầu nếu không cần thiết. Người bệnh cũng nên chủ động đặt câu hỏi về lợi ích, rủi ro và các phương án thay thế khi được chỉ định xét nghiệm. Việc tầm soát quá mức có thể gây lo lắng, dẫn đến các can thiệp không cần thiết, trong khi lựa chọn đúng đắn giúp bảo vệ sức khỏe và tiết kiệm chi phí.

Lời khuyên cho bệnh nhân thông thái

Trước các gói tầm soát đắt đỏ, người dân cần tìm hiểu kỹ và chỉ thực hiện khi có khuyến cáo từ bác sĩ hoặc triệu chứng rõ ràng. Việc trở thành một bệnh nhân thông thái, chủ động trao đổi với bác sĩ về các chỉ định y tế, là cách tốt nhất để vừa đảm bảo sức khỏe vừa tránh lãng phí tài chính. Hãy luôn đặt câu hỏi: “Xét nghiệm này có thực sự cần thiết không?” để đưa ra quyết định đúng đắn.

Theo: VnExpress