Nghiên cứu mới phát hiện nham thạch nóng chảy dưới Đông Phi đang xé rách lục địa, hình thành bồn trũng đại dương tương lai, theo Nature Geoscience.

Vận động nham thạch tạo nên đại dương mới

Các nhà khoa học tại Đại học Southampton, Anh, phát hiện dòng nham thạch nóng chảy từ sâu trong lòng đất đang tác động mạnh mẽ đến khu vực Đông Phi, đặc biệt tại vùng Afar, Ethiopia. Những đợt dâng trào nhịp nhàng của nham thạch này, giống như nhịp tim, đang dần kéo giãn và xé toạc vỏ lục địa. Quá trình này có thể dẫn đến sự hình thành một bồn trũng đại dương mới trong hàng triệu năm tới. Nghiên cứu được công bố trên tạp chí Nature Geoscience ngày 25/6/2025, cung cấp bằng chứng rõ ràng về hoạt động địa chất độc đáo tại khu vực này.

Khu vực Afar: Điểm hội tụ của các vết nứt kiến tạo

Vùng Afar là nơi giao thoa hiếm hoi của ba đới tách giãn lớn: tách giãn chính Ethiopia, tách giãn Biển Đỏ và tách giãn vịnh Aden. Các nhà địa chất từ lâu đã nghi ngờ một cột nham thạch nóng chảy bên dưới khu vực này thúc đẩy sự mở rộng vỏ Trái Đất. Tuy nhiên, cấu trúc và cách hoạt động của dòng nham thạch này vẫn là bí ẩn cho đến khi nghiên cứu mới được thực hiện. Sự kết hợp của các mảng kiến tạo di chuyển và nham thạch dâng trào tạo ra một môi trường địa chất năng động, mở đường cho sự hình thành đại dương trong tương lai.

Phương pháp nghiên cứu và phát hiện quan trọng

Nhóm nghiên cứu đã thu thập hơn 130 mẫu đá núi lửa từ khu vực Afar và tách giãn chính Ethiopia. Kết hợp với dữ liệu hiện có và mô hình thống kê tiên tiến, họ phát hiện cột nham thạch dưới Afar có cấu trúc bất đối xứng, với các dải hóa học đặc trưng lặp lại như “mã vạch” địa chất. Những dải này cho thấy nham thạch di chuyển theo nhịp đập, chịu ảnh hưởng từ độ dày và tốc độ tách giãn của mảng kiến tạo phía trên. Tiến sĩ Emma Watts, tác giả chính, nhấn mạnh rằng lớp phủ dưới Afar không đồng nhất mà hoạt động nhịp nhàng, mang theo các dấu hiệu hóa học đặc biệt.

Ý nghĩa của nhịp đập nham thạch

Theo giáo sư Tom Gernon, đồng tác giả nghiên cứu, các nhịp đập của cột nham thạch hoạt động khác nhau tùy thuộc vào đặc điểm của mảng kiến tạo. Ở những khu vực tách giãn nhanh như Biển Đỏ, nham thạch di chuyển đều đặn và hiệu quả, tương tự dòng chảy qua một động mạch hẹp. Trong khi đó, ở các khu vực tách giãn chậm hơn, nhịp đập này có thể kém ổn định. Phát hiện này không chỉ làm sáng tỏ quá trình hình thành đại dương mà còn cung cấp cái nhìn sâu sắc về cách lớp phủ Trái Đất tương tác với các mảng kiến tạo.

Tương lai của lục địa châu Phi

Sự tách giãn liên tục của các mảng kiến tạo tại Đông Phi có thể khiến lục địa này bị chia tách trong hàng triệu năm tới, tạo ra một đại dương mới. Quá trình này, dù diễn ra chậm, là một minh chứng cho sự năng động của Trái Đất. Nghiên cứu mới mở ra hướng đi để hiểu rõ hơn về các quá trình địa chất sâu trong lòng đất và tác động của chúng đến sự thay đổi địa hình toàn cầu.

Theo: VnExpress