Tehran đã cân nhắc phong tỏa eo biển Hormuz sau các đòn không kích của Mỹ vào ba cơ sở hạt nhân, nhưng cuối cùng không thực hiện do lo ngại thiệt hại kinh tế và nguy cơ quân sự leo thang.

Iran phản ứng sau chiến dịch không kích của Mỹ

Rạng sáng 22/6, Mỹ triển khai chiến dịch quân sự “Búa Đêm”, tấn công ba cơ sở hạt nhân Fordow, Natanz và Isfahan tại Iran bằng tên lửa và bom xuyên phá. Ngay sau đó, Quốc hội Iran thống nhất kiến nghị phong tỏa eo biển Hormuz – tuyến hàng hải huyết mạch toàn cầu.

Dù có sự đồng thuận trong nội bộ, Iran không thực hiện hành động phong tỏa. Ngày 23/6, Lực lượng Vệ binh Cách mạng Hồi giáo Iran tấn công căn cứ không quân Al Udeid tại Qatar và một căn cứ khác ở Iraq, nơi có lính Mỹ đồn trú. Doha được Tehran thông báo trước nhằm tránh thương vong lớn.

Lệnh ngừng bắn được thiết lập sau 12 ngày xung đột

Tổng thống Mỹ Donald Trump cùng ngày thông báo đạt được thỏa thuận ngừng bắn giữa Iran và Israel, có hiệu lực từ 4h GMT ngày 24/6. Thỏa thuận đánh dấu chấm dứt chiến sự kéo dài 12 ngày tại khu vực Trung Đông.

Eo biển Hormuz: Vị trí chiến lược và rủi ro cao

Eo Hormuz nằm giữa Iran, UAE và Oman, kết nối Vịnh Ba Tư với Vịnh Oman. Tuyến hàng hải này dài 161 km, điểm hẹp nhất chỉ rộng 33 km, mỗi chiều luồng hàng hải rộng khoảng 3 km. Theo Cơ quan Thông tin Năng lượng Mỹ (EIA), hơn 25% lượng dầu vận chuyển bằng đường biển toàn cầu và 20% LNG đi qua đây trong năm 2024.

Iran sở hữu năng lực quân sự đủ để gây gián đoạn lưu thông tại khu vực này bằng tên lửa, tàu chiến hoặc thủy lôi. Tuy nhiên, việc phong tỏa Hormuz sẽ trực tiếp làm gián đoạn xuất khẩu dầu – nguồn thu chính của chính Tehran.

Xuồng tuần tra của Lực lượng Vệ binh Cách mạng Hồi giáo Iran ở vịnh Ba Tư tháng 4/2024. (Ảnh: AFP)

Lợi ích kinh tế buộc Tehran kiềm chế

Iran là nhà sản xuất dầu lớn thứ ba trong OPEC, với sản lượng khoảng 3,3 triệu thùng mỗi ngày. Dữ liệu từ Kpler cho thấy Iran xuất khẩu 1,84 triệu thùng/ngày, chủ yếu sang Trung Quốc. Nếu Hormuz bị khóa, kênh xuất khẩu này sẽ bị gián đoạn nghiêm trọng.

Chuyên gia dầu mỏ Matt Smith nhận định việc phong tỏa Hormuz sẽ khiến Iran “mất nguồn thu chủ lực”. Nhiều nhà quan sát coi Hormuz là “lá bài chiến lược”, nhưng nếu sử dụng, Tehran sẽ không còn công cụ thương lượng nào khác.

Phản ứng quân sự có thể kích hoạt nếu Hormuz bị khóa

Hạm đội 5 của Mỹ đóng tại Bahrain luôn duy trì hiện diện tại khu vực và có nhiệm vụ đảm bảo tự do hàng hải tại vùng Vịnh. Theo nhận định từ JPMorgan, Mỹ có thể coi việc Iran phong tỏa eo Hormuz là “tuyên bố chiến tranh”.

Ngoại trưởng Mỹ Marco Rubio cảnh báo hành động này sẽ là “hành động tự sát” đối với Tehran, đồng thời nhấn mạnh Washington có đủ công cụ quân sự và kinh tế để đối phó.

Thành viên Lực lượng Vệ binh Cách mạng Hồi giáo Iran diễu binh ở Tehran tháng 1/2025. (Ảnh: AFP)

Tính toán chiến lược phía sau lựa chọn kiềm chế

Dù có lợi thế địa lý và công cụ gây sức ép, Iran nhiều lần trong lịch sử không thực hiện phong tỏa Hormuz. Giới phân tích cho rằng Tehran ưu tiên duy trì ổn định kinh tế, tránh leo thang xung đột quy mô lớn và giữ hình ảnh quốc tế trong bối cảnh bất ổn khu vực gia tăng.

Theo chuyên gia Hamidreza Azizi thuộc Viện nghiên cứu Đức về An ninh và Quốc tế, việc không phong tỏa Hormuz cho thấy Iran đang tính toán chiến lược dài hạn thay vì hành động tức thời mang tính đối đầu toàn diện.

Theo: VNExpress