Gần 500 tỷ đồng thu từ hàng trăm nhãn hiệu sữa giả được tiêu thụ công khai trong suốt 4 năm qua, len lỏi cả vào bệnh viện, đặt ra câu hỏi lớn về vai trò của cơ quan quản lý. Trong khi doanh nghiệp tự công bố chất lượng sản phẩm, khâu hậu kiểm lỏng lẻo đã tạo lỗ hổng cho gian thương trục lợi trên sức khỏe người dân.

Sản phẩm giả len lỏi từ cửa hàng đến bệnh viện

Cơ quan điều tra vừa triệt phá đường dây 11 doanh nghiệp sản xuất, kinh doanh 573 nhãn hiệu sữa bột giả. Những sản phẩm này nhắm vào đối tượng đặc biệt như người tiểu đường, suy thận, trẻ sinh non và phụ nữ mang thai, được bày bán công khai trên sàn thương mại điện tử, cửa hàng bán lẻ và thậm chí trúng thầu vào bệnh viện.

Tại Bệnh viện 108, sản phẩm Hofumil Gold Plus – do Công ty CP Dược phẩm Quốc tế Rance Pharma sản xuất – từng được phát tận tay bệnh nhân sau mổ. Một hộp gần một triệu đồng. Sau khi phát hiện nghi vấn, bệnh viện đã thu hồi, hoàn tiền và khẳng định “cũng là nạn nhân như người tiêu dùng khác”.

Không chỉ ở đây, biên tập viên Thu Hà tại Hà Nội đau xót khi biết loại sữa Nitrogen cô mua cho chồng phục hồi sau phẫu thuật sọ não cũng thuộc nhóm nghi giả. “Ai sẽ chịu trách nhiệm khi sản phẩm ảnh hưởng đến sức khỏe người thân?”, cô đặt câu hỏi đầy phẫn nộ.

Kiểm tra lỏng lẻo: Lỗ hổng pháp lý bị lợi dụng

Một loại sữa giả mà bệnh nhân mổ tuyến giáp ở Bệnh viện 108 được nhân viên y tế phát.
Ảnh: Bệnh nhân cung cấp (Chụp màn hình)

Vụ việc đã phơi bày nhiều lỗ hổng trong công tác quản lý an toàn thực phẩm. Theo ông Trần Hữu Linh – Cục trưởng Quản lý thị trường, Bộ Công thương – các doanh nghiệp thường che giấu vi phạm bằng cách hoàn thiện đủ thủ tục pháp lý và sử dụng người nổi tiếng quảng bá sản phẩm qua mạng xã hội để tránh kiểm tra.

Hiện việc quản lý thực phẩm chia cho ba bộ: Y tế, Công thương, Nông nghiệp – tạo ra sự chồng chéo. Bộ Công thương cho biết chỉ quản lý sữa thông thường, còn sữa có vi chất là thẩm quyền Bộ Y tế. Trong khi đó, Bộ Y tế lại phân cấp hậu kiểm cho địa phương, theo Nghị định 15/2018.

Điều đáng nói là 96% sản phẩm thực phẩm hiện nay do doanh nghiệp tự công bố tại địa phương mà không cần thẩm định trước. Cơ quan chức năng chỉ kiểm tra hậu kiểm theo kế hoạch định kỳ, không phải lúc nào cũng kiểm tra được chất lượng, trừ khi có phản ánh tiêu cực.

Doanh nghiệp tự công bố, ai chịu trách nhiệm khi sản phẩm kém chất lượng?

Theo lãnh đạo Chi cục An toàn thực phẩm Hà Nội, khi kiểm tra, cơ quan chỉ xét những chỉ tiêu mà doanh nghiệp đã công bố. Việc kiểm nghiệm sản phẩm thường chỉ xảy ra khi có đơn kiện hoặc dấu hiệu bất thường vì chi phí cao. Nếu kết quả âm tính, cơ quan kiểm tra phải trả phí – một rào cản lớn cho hoạt động giám sát.

Luật sư Đặng Văn Cường phân tích: Với cơ chế “hậu kiểm”, hàng hóa kém chất lượng có thể đã đến tay người tiêu dùng trước khi bị phát hiện. Đặc biệt, chưa có quy định rõ về thời điểm kiểm tra, ai có quyền lấy mẫu, dẫn tới việc chỉ kiểm tra hồ sơ hành chính mà bỏ qua chất lượng thực tế.

Xử lý doanh nghiệp vi phạm: Cần thay đổi cách quản lý

Vấn đề không chỉ nằm ở ý thức doanh nghiệp mà còn ở cách tổ chức quản lý. Các nước phát triển cũng quản lý theo mô hình hậu kiểm, nhưng đi kèm là công cụ kiểm nghiệm hiện đại và quy định chặt chẽ về trách nhiệm doanh nghiệp.

Muốn ngăn chặn tình trạng sữa giả, các chuyên gia đề xuất:

  • Siết quy trình hậu kiểm.
  • Tăng tần suất kiểm tra đột xuất.
  • Bắt buộc lấy mẫu kiểm nghiệm định kỳ.
  • Gắn trách nhiệm cá nhân và pháp lý với người đứng đầu doanh nghiệp.

Kiểm tra thị trường: Thủ tướng chỉ đạo điều tra toàn diện

Trước vụ việc gây rúng động, ngày 17/4, Thủ tướng Phạm Minh Chính yêu cầu các bộ ngành liên quan khẩn trương điều tra, xử lý nghiêm hành vi sản xuất sữa giả. Đồng thời, rà soát lại toàn bộ hệ thống pháp lý, siết chặt quy định hậu kiểm, và nếu thấy bất cập, cần đề xuất sửa đổi.

Bộ Y tế cũng đang hoàn thiện dự thảo sửa đổi Nghị định 15 và Luật An toàn thực phẩm, hướng tới kiểm soát chặt hơn các sản phẩm như sữa, thực phẩm bổ sung – vốn ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe người dân.

Nguồn: VnExpress