Xét nghiệm ADN ngày càng phổ biến trong đời sống pháp lý tại Việt Nam, giúp làm rõ quan hệ huyết thống và phân định quyền lợi. Nhưng đằng sau sự thật ấy là không ít bi kịch gia đình, đổ vỡ và tổn thương dai dẳng.

Từ mong muốn tìm sự thật đến vòng xoáy kiện tụng

Vụ kiện gần đây giữa ca sĩ Trịnh Trần Phương Tuấn (J-97) và cô Trần Nguyễn Thiên An tại TAND TP Thuận An (Bình Dương) là ví dụ điển hình. Dù chưa từng đăng ký kết hôn, hai bên vẫn đưa nhau ra tòa để xác định quan hệ cha con – một yêu cầu hợp pháp, thể hiện rõ nhu cầu minh bạch huyết thống.

Không chỉ người nổi tiếng, ngày càng nhiều người dân tìm đến tòa án để xác định hoặc phủ nhận quan hệ huyết thống. Phía sau các yêu cầu tưởng chừng đơn giản đó là những câu chuyện kéo dài nhiều năm, gắn với tranh chấp quyền nuôi con, thừa kế tài sản, hoặc đơn giản chỉ là khát vọng tìm lại gốc gác.

Khi kết quả ADN thay đổi số phận pháp lý

Một trong những vụ việc đáng chú ý xảy ra tại Vĩnh Long, khi ông T.N.N yêu cầu tòa xác nhận đứa con chung sau gần 10 năm hôn nhân không phải là con ruột. Giấy kết quả ADN làm rõ sự thật, kéo theo việc Tòa cấp cao tại TP HCM phải hủy phần công nhận con chung trong bản án ly hôn trước đó.

Tương tự, ông N.V.G từng tự nguyện chu cấp nuôi con sau ly hôn, nhưng sau khi nghi ngờ và xét nghiệm ADN, kết quả phủ nhận quan hệ huyết thống đã khiến ông yêu cầu tái thẩm bản án. Tòa án sau đó phải hủy quyết định cũ, giao việc xét xử lại cho tòa sơ thẩm.

Những kết quả xét nghiệm – tưởng như chỉ là “giấy trắng mực đen” – lại có khả năng xoay chuyển phán quyết pháp lý, đồng thời để lại dư chấn tâm lý lớn cho các bên, đặc biệt là trẻ em.

Từ nghi ngờ thành thù hận: bi kịch từ ADN

Không ít vụ án hình sự đã bắt nguồn từ mâu thuẫn xoay quanh huyết thống. Như trường hợp bị cáo P.V.U (TP HCM), sau khi nghi ngờ một đứa con không phải của mình, đã cãi vã, đốt đồ đạc, mang dao truy tìm vợ cũ và gây thương tích 11%. Hành vi bộc phát này khiến ông phải nhận mức án 13 năm tù.

Sự thật huyết thống, khi bị sử dụng như công cụ trút giận hay trả thù, có thể đẩy các mối quan hệ vốn mong manh đi đến rạn vỡ không thể cứu vãn. Người lớn tổn thương, nhưng người chịu thiệt thòi sâu sắc nhất vẫn là những đứa trẻ – nạn nhân vô hình trong cuộc chiến cảm xúc và pháp lý giữa cha mẹ.

Pháp luật cho phép, nhưng cần giới hạn đạo đức

Theo luật sư Lê Trung Phát (Đoàn Luật sư TP HCM), pháp luật Việt Nam cho phép công dân khởi kiện để xác định quan hệ huyết thống bất kỳ khi nào thấy cần thiết – kể cả khi con đã trưởng thành. Tòa án có thể trưng cầu giám định ADN, thậm chí áp dụng biện pháp khẩn cấp nếu một bên không hợp tác.

Sau khi có phán quyết xác định quan hệ cha con, người cha có quyền yêu cầu điều chỉnh giấy khai sinh, họ tên và các giấy tờ hộ tịch khác. Tuy nhiên, nếu trẻ từ 9 tuổi trở lên, phải có sự đồng ý của chính các em.

Điều đáng lưu ý là pháp luật cũng đặt ra những giới hạn nghiêm ngặt. Luật Trẻ em 2016 và Bộ luật Dân sự cấm tiết lộ thông tin cá nhân của trẻ mà không có sự đồng thuận hợp pháp. Vi phạm có thể bị phạt từ 10 đến 20 triệu đồng.

Sự thật không thể chối bỏ, nhưng cũng không thể lạm dụng

Xét nghiệm ADN là công cụ pháp lý mạnh mẽ, giúp tòa án phán xử khách quan, đảm bảo công bằng. Tuy nhiên, nó không nên trở thành thứ vũ khí cảm xúc để trả thù, trừng phạt hay bóc tách đời tư. Xét nghiệm có thể đưa ra sự thật, nhưng không thể vá lành vết thương tinh thần.

Giữa hành lang tòa án, sau những kết quả phân tích lạnh lùng, điều cần được giữ gìn chính là nhân phẩm, sự tử tế và quyền được yêu thương của những đứa trẻ – những người không có lỗi trong những cuộc tìm kiếm huyết thống đầy giông bão.

Theo: Báo Người lao động