Việt Nam đang đối mặt với một cuộc khủng hoảng sức khỏe cộng đồng do thuốc lá gây ra. Với hơn 15 triệu người hút thuốc, mỗi năm có hơn 100.000 ca tử vong liên quan đến thuốc lá, trong đó trẻ em là đối tượng chịu ảnh hưởng nghiêm trọng nhất. Tăng thuế thuốc lá không chỉ là biện pháp tài chính, còn là chiến lược y tế công cộng nhằm bảo vệ thế hệ tương lai khỏi làn khói tử thần.

Thuốc lá – Gánh nặng y tế và kinh tế ngày càng nghiêm trọng

Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), thuốc lá là nguyên nhân gây ra hơn 8 triệu ca tử vong mỗi năm trên toàn cầu. Riêng tại Việt Nam. Con số tử vong do hút thuốc trực tiếp và thụ động ước tính lên đến 104.300 người mỗi năm.

Không dừng lại ở con số tử vong, thuốc lá còn gây thiệt hại nặng nề về kinh tế. Tổng chi phí y tế và thiệt hại năng suất lao động do thuốc lá lên tới 108.000 tỷ đồng mỗi năm, tương đương 1,14% GDP – gấp 5 lần số thu từ thuế thuốc lá.

Trẻ em – Nạn nhân âm thầm của khói thuốc

Không hút thuốc nhưng vẫn bị tổn hại, trẻ em là nhóm chịu ảnh hưởng nặng nề nhất từ khói thuốc lá thụ động. Khói thuốc chứa hơn 7.000 hóa chất độc hại, trong đó ít nhất 69 chất đã được chứng minh là gây ung thư.

Các hậu quả nghiêm trọng đối với trẻ em bao gồm:

  • Nguy cơ viêm phổi, viêm phế quản, hen suyễn
  • Trẻ sơ sinh nhẹ cân, chậm phát triển trí tuệ nếu mẹ tiếp xúc với khói thuốc khi mang thai
  • Ảnh hưởng đến sự phát triển não bộ ở trẻ vị thành niên

Không chỉ gây hại cho sức khỏe, chi tiêu cho thuốc lá còn làm giảm đầu tư vào giáo dục và dinh dưỡng, ảnh hưởng trực tiếp đến quyền học tập và phát triển toàn diện của trẻ em, nhất là ở các hộ gia đình có thu nhập thấp.

Thuế thuốc lá tại Việt Nam: Đang ở mức thấp nhất khu vực

Việt Nam hiện áp dụng thuế tiêu thụ đặc biệt ở mức 75% trên giá xuất xưởng, tương đương chỉ khoảng 36–38,8% giá bán lẻ. Con số này thấp hơn nhiều so với khuyến cáo của WHO (tối thiểu 75% giá bán lẻ) và cũng là mức thấp nhất trong khu vực Đông Nam Á.

So sánh:

  • Thái Lan: 78,6%
  • Philippines: 71,3%
  • Singapore: 67,1%

Hiện có tới 40 nhãn hiệu thuốc lá giá dưới 10.000 đồng/bao, một số sản phẩm chỉ 7.000–8.000 đồng. Mức giá rẻ như vậy khiến thuốc lá trở nên dễ tiếp cận với người nghèo và thanh thiếu niên, đặc biệt là học sinh, sinh viên.

Tiến sỹ Angela Pratt – Trưởng Đại diện Tổ chức Y tế thế giới tại Việt Nam, phát biểu. (Ảnh: Văn Dũng/TTXVN)

Tăng thuế thuốc lá: Giải pháp hiệu quả, bền vững

Trước thực trạng đáng lo ngại, WHO và Bộ Y tế Việt Nam đồng thuận khuyến nghị Quốc hội lựa chọn phương án tăng thuế mạnh mẽ và theo lộ trình rõ ràng, gồm:

  • Áp thuế suất 75% trên giá bán lẻ
  • Thêm thuế tuyệt đối 5.000 đồng/bao từ năm 2026
  • Tăng dần lên 15.000 đồng/bao vào năm 2030

Các bằng chứng quốc tế cho thấy, tăng thuế đóng góp đến 50–60% hiệu quả trong việc giảm tiêu dùng thuốc lá, nhất là ở thanh thiếu niên – nhóm nhạy cảm nhất với thay đổi về giá cả.

Lợi ích kép: Bảo vệ sức khỏe – Tăng ngân sách – Bảo vệ tương lai

Theo bà Phan Thị Hải – Phó Giám đốc Quỹ phòng, chống tác hại thuốc lá (Bộ Y tế), tăng thuế thuốc lá là biện pháp “một mũi tên trúng nhiều đích”:

  • Giảm tỷ lệ hút thuốc trong cộng đồng
  • Ngăn chặn người trẻ bắt đầu hút
  • Cải thiện sức khỏe người dân, giảm gánh nặng bệnh tật
  • Tăng thu ngân sách nhà nước, phục vụ mục tiêu phát triển bền vững (SDG)

Quan trọng hơn, đây là bước đi chiến lược để bảo vệ trẻ em toàn diện khỏi phơi nhiễm khói thuốc, bệnh tật và mất cơ hội phát triển do ảnh hưởng từ chi tiêu không lành mạnh của gia đình.

Tăng thuế thuốc lá không đơn thuần là chính sách tài khóa. Đó là cam kết mạnh mẽ của Việt Nam trong việc bảo vệ sức khỏe cộng đồng, đặc biệt là trẻ em. Với một lộ trình hợp lý và sự đồng thuận từ các bên liên quan, đây sẽ là một trong những giải pháp hiệu quả nhất để giảm thiểu tiêu dùng thuốc lá, giảm tử vong, bệnh tật và tạo nguồn lực bền vững cho tương lai đất nước.

Theo: TTXVN