Tòa liên bang Mỹ chặn sắc lệnh của ông Trump về xác minh quyền công dân, làm dấy lên tranh cãi về quyền lực hành pháp trong cải cách bầu cử.

Trong bối cảnh ông Trump đang tái khẳng định vị thế chính trị và chuẩn bị cho cuộc bầu cử tổng thống sắp tới, phán quyết này không chỉ mang tính kỹ thuật mà còn đặt ra câu hỏi sâu hơn về giới hạn quyền lực hành pháp và vai trò của tư pháp trong việc giữ cân bằng hiến pháp.

Căng thẳng giữa hành pháp và tư pháp tiếp tục leo thang

Sắc lệnh hành pháp ngày 25/3/2025 được ông Trump ký sau khi giành thế chủ động trong cuộc đua đề cử tổng thống. Nội dung của sắc lệnh yêu cầu người đăng ký bỏ phiếu cung cấp bằng chứng chứng minh quyền công dân, đồng thời chỉ đạo các cơ quan liên bang phối hợp với Ủy ban Hỗ trợ Bầu cử (EAC) để điều chỉnh mẫu đơn đăng ký cử tri quốc gia.
Tuy nhiên, thẩm phán Colleen Kollar-Kotelly, người được Tổng thống Clinton bổ nhiệm, đã cho rằng Tổng thống không có cơ sở pháp lý để đơn phương thay đổi quy trình bầu cử vốn thuộc quyền quản lý của Quốc hội và các bang. Phán quyết này làm nổi bật một xung đột hiến định: Trong khi Tổng thống có quyền định hướng chính sách qua sắc lệnh, thì những thay đổi liên quan đến bầu cử phải được xử lý thông qua lập pháp.

Chiến lược bầu cử của ông Trump và câu hỏi về tính hợp hiến

Không ai nghi ngờ nỗ lực của ông Trump trong việc làm cho bầu cử “an toàn hơn”, ít nhất là về mặt truyền thông. Kể từ cuộc bầu cử năm 2020, ông luôn nhấn mạnh vấn đề gian lận bầu cử, dù thiếu bằng chứng đáng kể. Sắc lệnh hành pháp lần này – với việc tập trung vào xác minh quyền công dân – được coi là sự tiếp nối của chiến lược tranh cử dựa trên chủ đề “bảo vệ tính toàn vẹn bầu cử”.
Tuy nhiên, cách tiếp cận đó đang vấp phải phản ứng mạnh từ giới luật gia và các tổ chức dân sự, những người cho rằng nó có thể dẫn đến việc cản trở quyền tiếp cận bỏ phiếu, đặc biệt với các nhóm yếu thế.

Chiến lược bầu cử của ông Trump và câu hỏi về tính hợp hiến (Ảnh minh hoạ tạo từ AI)

Thượng viện có thể là rào cản tiếp theo

Một nỗ lực tương tự cũng đang diễn ra tại Quốc hội, nơi Hạ viện do Đảng Cộng hòa kiểm soát đã thông qua dự luật yêu cầu bằng chứng quyền công dân khi đăng ký bầu cử liên bang. Tuy vậy, khả năng dự luật này vượt qua ải Thượng viện – hiện do Đảng Dân chủ kiểm soát – là không cao.
Điều này càng làm rõ chiến thuật của ông Trump: Nếu không thể thay đổi luật qua Quốc hội, thì thông qua sắc lệnh hành pháp sẽ là con đường nhanh hơn. Nhưng chính điều đó cũng làm tăng khả năng đối mặt với rào cản tư pháp.

Nhiều bang vẫn theo đuổi các thay đổi tương tự

Dù sắc lệnh liên bang đang bị giám sát chặt chẽ, các bang vẫn có quyền lập pháp riêng về đăng ký cử tri. Theo tổ chức Voting Rights Lab, có ít nhất 25 bang đang xem xét hoặc đã thông qua luật yêu cầu bằng chứng quyền công dân. 15 trong số đó đã quy định rõ ràng trong hiến pháp bang rằng chỉ công dân mới được quyền bỏ phiếu.
Sự phân mảnh về chính sách này có thể tạo ra bức tranh bầu cử rất không đồng đều giữa các bang trong thời gian tới.

Các lĩnh vực khác cũng đối mặt với phán quyết tương tự

Đáng chú ý, cùng ngày, hai tòa án liên bang tại Maryland và New Hampshire cũng ra phán quyết chống lại các sắc lệnh hành pháp khác của ông Trump – lần này là trong lĩnh vực giáo dục công. Các sắc lệnh yêu cầu loại bỏ chương trình DEI (Đa dạng, Công bằng và Hòa nhập) để được nhận hỗ trợ liên bang đã bị tòa cho là vi phạm Tu chính án thứ nhất về tự do ngôn luận.
Điều này cho thấy không chỉ riêng lĩnh vực bầu cử, mà cả chính sách giáo dục và văn hóa của ông Trump cũng đang phải đối mặt với thách thức pháp lý ở cấp độ cao nhất.

Một cuộc thử sức quyền lực kéo dài

Dù phán quyết lần này chưa phải là dấu chấm hết cho sắc lệnh hành pháp của ông Trump, nó cho thấy Tòa án liên bang vẫn đang đóng vai trò quan trọng trong việc kiểm tra và cân bằng quyền lực giữa các nhánh của chính phủ.
Trong bối cảnh tranh cử tổng thống đang nóng dần, các động thái pháp lý như vậy không chỉ là những trận chiến nhỏ trong cuộc đấu pháp lý, mà còn định hình lại cách nước Mỹ tiếp cận khái niệm dân chủ và quyền công dân trong một thế kỷ đầy biến động.

Theo: Foxnews