Trong 100 ngày đầu tiên của nhiệm kỳ thứ hai, Tổng thống Donald Trump đã ký hơn 130 sắc lệnh hành pháp, tuyên bố nhiều tình trạng khẩn cấp quốc gia và đối đầu với hệ thống tư pháp, làm dấy lên lo ngại về một cuộc khủng hoảng hiến pháp. Các hành động của ông, dựa trên lý thuyết quyền lực tổng thống gần như tuyệt đối, được coi là chưa từng có tiền lệ và đang thử thách hệ thống kiểm soát và cân bằng của nước Mỹ.

Hành động hành pháp mạnh mẽ và tranh cãi

Ngay sau khi nhậm chức vào ngày 20 tháng 1, Tổng thống Trump đã nhanh chóng ký các sắc lệnh hành pháp, đánh dấu sự khởi đầu của một nhiệm kỳ đầy quyết liệt. Chỉ trong vài giờ sau lễ nhậm chức, ông đã đóng băng các quy định môi trường được Quốc hội ủy quyền và rút Mỹ khỏi một thỏa thuận khí hậu quốc tế. Với hơn 130 sắc lệnh và nhiều bản ghi nhớ được ban hành, Trump đã vượt qua bất kỳ tổng thống nào trong 88 năm qua về số lượng hành động hành pháp trong 100 ngày đầu tiên.

Các chính sách của ông bao gồm việc thanh trừng hàng chục nghìn nhân viên tại các cơ quan độc lập, xóa bỏ các sáng kiến đa dạng, công bằng và hòa nhập (DEI), đồng thời giảm quy mô Bộ Giáo dục với mục tiêu xóa bỏ cơ quan này. Đặc biệt, Trump đã tìm cách chấm dứt quyền công dân theo nơi sinh, một nguyên tắc được bảo vệ bởi Tu chính án thứ 14 và được Tòa án Tối cao nhiều lần xác nhận.

Elizabeth Goitein, chuyên gia tại Trung tâm Brennan, nhận định: “Đây là sự vượt quyền chưa từng có, không chỉ về mức độ mà còn về bản chất.”

Lý thuyết quyền lực tổng thống và phản ứng

Lý thuyết pháp lý bảo thủ, cho rằng Hiến pháp trao cho tổng thống quyền kiểm soát gần như tuyệt đối, là động lực chính đằng sau các hành động của Trump. Ông và đội ngũ của mình lập luận rằng các chính sách này phản ánh ý nguyện của cử tri trong cuộc bầu cử tháng 11. Tuy nhiên, trong một cuộc phỏng vấn với tạp chí Time, Trump phủ nhận việc mở rộng quyền lực: “Tôi chỉ sử dụng quyền lực như cách nó được định nghĩa.”

Các chuyên gia pháp lý lại có cái nhìn khác. David Schultz, chuyên gia luật hiến pháp tại Đại học Hamline, cho rằng Trump đang cố gắng “điều hành chính phủ bằng sắc lệnh hành pháp” trên nhiều lĩnh vực. Các hành động như tuyên bố tình trạng khẩn cấp để trục xuất người nhập cư Venezuela hay áp thuế quan toàn diện bằng cách viện dẫn các đạo luật khẩn cấp đã bị chỉ trích là thiếu cơ sở pháp lý.

Đối đầu với tư pháp và sự im lặng của quốc hội

Trong khi Trump liên tục đối đầu với hệ thống tư pháp, Quốc hội lại gần như không có phản ứng đáng kể. Dù đảng Cộng hòa nắm đa số mong manh tại Hạ viện và Thượng viện, các nghị sĩ dường như ngại thách thức tổng thống. Thượng nghị sĩ Lisa Murkowski, một trong số ít người chỉ trích Trump, thừa nhận với cử tri rằng “sự trả đũa là có thật.”

Ngược lại, các tòa án đang trở thành chiến trường chính để kiểm soát các chính sách của Trump. Ông đã chỉ trích các thẩm phán ra phán quyết chống lại mình, thậm chí kêu gọi luận tội một thẩm phán liên bang. Vụ việc FBI bắt giữ thẩm phán Hannah Dugan tại Milwaukee với cáo buộc cản trở nhập cư càng làm leo thang căng thẳng. Chánh án Tối cao John Roberts đã phải lên tiếng phản bác các phát ngôn của Trump, dù không nêu đích danh ông.

Tổng thống Donald Trump ký các sắc lệnh hành pháp trong một sự kiện tại Capital One Arena, một phần của lễ nhậm chức lần thứ 60 vào ngày 20 tháng 1 năm 2025, tại Washington, DC – Ảnh: abcnews

Lo ngại về dân chủ và tương lai

Các chuyên gia bày tỏ lo ngại rằng các hành động của Trump đang làm suy yếu hệ thống kiểm soát và cân bằng, một nền tảng quan trọng của nền dân chủ Mỹ. Goitein nhấn mạnh: “Sự phân chia quyền lực là biện pháp bảo vệ quan trọng nhất để ngăn tổng thống trở thành vua. Nếu đây là chuẩn mực mới, chúng ta có thể mất đi dân chủ.”

Trump, trong khi đó, vẫn bảo vệ cách tiếp cận của mình, bày tỏ sự ngưỡng mộ với các lãnh đạo “mạnh mẽ” như Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình hay Tổng thống Nga Vladimir Putin. Những động thái này, cùng với các cáo buộc về việc sử dụng quyền lực để truy đuổi đối thủ chính trị, làm dấy lên tranh cãi liệu ông có đang tiến gần đến chủ nghĩa độc tài hay không.

Với hàng loạt vụ kiện đang chờ xử lý và áp lực ngày càng tăng lên hệ thống tư pháp, 100 ngày đầu tiên của Trump đã đặt ra câu hỏi lớn về tương lai của nền dân chủ Mỹ trong nhiệm kỳ thứ hai của ông.
Theo: abcnews