EVN đề xuất đưa khoản lỗ lũy kế 44.792 tỷ đồng vào giá điện, nhưng các bộ ngành và chuyên gia yêu cầu làm rõ chi phí, đảm bảo minh bạch và lộ trình hợp lý.

Nguyên nhân lỗ và đề xuất phân bổ chi phí

Bộ Công Thương đề xuất sửa Nghị định 72, cho phép EVN tính toán và phân bổ khoản chi phí chưa được bù đắp từ 2022 đến nay, tương ứng với lỗ lũy kế 44.792 tỷ đồng đến cuối 2024. EVN khẳng định đây là chi phí trực tiếp cho sản xuất và cung ứng điện, không liên quan đến đầu tư ngoài ngành vì họ đã thoái vốn toàn bộ. Giai đoạn 2022-2023, lỗ khoảng 50.029 tỷ đồng, chủ yếu do giữ giá điện ổn định để kiểm soát lạm phát, trong khi chi phí nhiên liệu tăng vọt.

Cụ thể, năm 2022, giá than pha trộn tăng 34-46%, than nhập khẩu đắt hơn 163% do xung đột Nga-Ukraine, dẫn đến lỗ 168 đồng mỗi kWh khi giá bán lẻ bình quân giữ ở 1.864 đồng/kWh từ 2019. Năm 2023, giá than tiếp tục tăng 22-74%, dầu thô cao hơn 39-47%, tỷ giá tăng 1,9%, làm chi phí nhập khẩu điện, than, khí đội lên. Chi phí sản xuất mỗi kWh đạt 2.088,9 đồng, tăng 2,79% so với năm trước, nhưng giá bán lẻ sau hai lần điều chỉnh chỉ 2.006,79 đồng/kWh, thấp hơn giá thành 82-168 đồng/kWh.

Thêm vào đó, thủy văn bất lợi từ El Nino khiến tỷ trọng thủy điện giảm từ 38% xuống 30,5%, buộc huy động nhiệt điện than và khí tăng từ 35,5% lên 43,8%, đẩy giá thành cao hơn. EVN phải giảm giá điện hỗ trợ khách hàng trong Covid-19 và mua điện tái tạo (mặt trời, gió) theo cơ chế FIT với giá cao hơn mức bán ra.

Yêu cầu minh bạch và tác động đến người tiêu dùng

Chuyên gia Hà Đăng Sơn cho rằng khoản lỗ có nguyên nhân khách quan như biến động nhiên liệu và chính sách hỗ trợ, nên phù hợp để đưa vào giá điện nhằm giúp EVN có nguồn lực đầu tư. Ông Nguyễn Tiến Thỏa coi đây là “chi phí chờ phân bổ” để tránh mất cân đối dòng tiền ngành điện, không mâu thuẫn với Luật Điện lực 2024 và Luật Giá. Tuy nhiên, các báo cáo tài chính 2022-2024 của EVN đã kiểm toán thiếu chi tiết cấu thành lỗ, nên chỉ dựa vào số liệu công bố không đảm bảo minh bạch, có thể gây dư luận tiêu cực. Ông Sơn đề nghị EVN báo cáo chi tiết và chỉ phân bổ chi phí hợp lý, thay vì toàn bộ lỗ.

Bộ Tài chính yêu cầu tách bạch lỗ từ chính sách an sinh xã hội và lỗ kinh doanh, rà soát chi phí đầu tư ngoài ngành nếu có. Bộ Quốc phòng đòi giải thích rõ nguyên nhân lỗ, phân định chi phí trực tiếp sản xuất và chi phí ngoài cốt lõi để tránh dồn gánh nặng lên giá điện và người dân. VCCI đặt câu hỏi về cơ sở xác định chi phí, phương án phân bổ (từng năm hay tổng thể theo lộ trình), và liệu giá điện có giảm sau khi phân bổ hết. Chi phí hợp lý bao gồm phát điện, dịch vụ phụ trợ, truyền tải, phân phối-bán lẻ, điều hành quản lý, lợi nhuận định mức, và điều độ. EVN đề nghị bổ sung thứ tự ưu tiên phân bổ chi phí trực tiếp chưa tính toán để thu hồi đủ, bảo toàn vốn.

Nhiều ý kiến lo ngại tác động đến người dùng. Bộ Tài chính đề nghị đánh giá ảnh hưởng điều chỉnh giá điện đến dân và doanh nghiệp, có giải pháp giảm thiểu. Hội Bảo vệ người tiêu dùng cảnh báo việc đưa chi phí từ 2022 có thể tăng chi phí sinh hoạt và sản xuất. Bộ Công Thương cho biết sẽ dựa trên đánh giá tác động đến hộ sử dụng và lạm phát để xác định mức phân bổ. Nhờ thủy văn thuận lợi 7 tháng đầu năm, kết quả kinh doanh EVN tốt hơn dự kiến. Nếu bổ sung quy định, giá điện cuối năm gần như không đổi hoặc tăng nhẹ 2-5%. Tăng 3% từ tháng 10 chỉ làm CPI cả năm tăng 0,03 điểm phần trăm. Điều chỉnh sẽ theo lộ trình, tránh đột ngột, để cân bằng lợi ích doanh nghiệp và người dân. Sau khi phân bổ hết, giá điện trở về cơ chế hiện hành.

Theo:VnExpress