Chỉ sau một trận mưa rào đầu tháng 5, khi mùa mưa còn chưa chính thức bắt đầu, Hà Nội lại tái hiện “kịch bản cũ”: Phố thành sông, xe chết máy, người dân bì bõm lội nước trong khốn khổ.

Hàng nghìn tỷ đồng đã đổ vào các dự án thoát nước, hàng loạt trạm bơm và hồ điều hòa đã được phê duyệt, nhưng “điệp khúc mưa là ngập” vẫn dai dẳng như một căn bệnh mãn tính của đô thị. Phải chăng Thủ đô đang thiếu một chiến lược tổng thể hay đang bế tắc giữa những công trình chưa hoàn thiện và quy hoạch chưa đồng bộ?

Mưa rào đầu tháng 5, hàng loạt tuyến phố Hà Nội ngập nặng

Dù mùa mưa 2025 chưa chính thức bắt đầu, nhưng chỉ sau một trận mưa rào vào sáng ngày 1/5, nội thành Hà Nội đã rơi vào cảnh ngập sâu trên diện rộng. Với lượng mưa trung bình từ 50-70mm trong khoảng thời gian từ 6h đến 7h sáng, hàng chục tuyến phố như Vương Thừa Vũ, Bùi Xương Trạch, Nguyễn Khuyến, Nguyễn Trãi, Quan Nhân – Vũ Trọng Phụng, Phan Bội Châu – Lý Thường Kiệt… đều xuất hiện điểm ngập úng, khiến việc di chuyển của người dân vô cùng khó khăn.

Điệp khúc “mưa là ngập” tiếp tục tái diễn tại Thủ đô, dù Hà Nội đã đầu tư hàng nghìn tỷ đồng cho các dự án thoát nước, hồ điều hòa và trạm bơm. Câu hỏi lớn đặt ra: Vì sao Hà Nội vẫn ngập?

Hệ thống thoát nước đô thị chưa đáp ứng yêu cầu thực tiễn

Theo báo cáo từ Sở Xây dựng Hà Nội, thành phố hiện có 30 điểm ngập úng cố hữu. Trong đó, 11 điểm có thể ngập với lượng mưa từ 50-70mm/h và 19 điểm ngập nặng khi mưa trên 100mm/h. Điều đáng nói là phần lớn các điểm ngập này đều nằm ở các quận nội thành – nơi dân cư đông đúc và hoạt động giao thông diễn ra sôi động hàng ngày.

Để khắc phục, Hà Nội đang khẩn trương triển khai các dự án lớn như:

  • Trạm bơm tiêu Vĩnh Thanh và Trạm bơm Phương Trạch tại huyện Đông Anh.
  • Cải thiện hệ thống tiêu nước khu vực phía Tây qua Trạm bơm tiêu Yên Nghĩa (quận Hà Đông), dự án có vốn đầu tư hơn 7.400 tỷ đồng.

Tuy nhiên, tiến độ nhiều công trình vẫn “ì ạch”. Trạm bơm Yên Nghĩa dù triển khai từ năm 2015, nhưng đến nay vẫn vướng giải phóng mặt bằng, còn gần 20 hộ dân chưa bàn giao đất. Các hạng mục trọng điểm như lòng kênh La Khê mới đạt khoảng 80% khối lượng.

Dự án “treo”, quy hoạch thiếu đồng bộ

Một trong những nguyên nhân khiến Hà Nội “mưa là ngập” là tình trạng nhiều dự án thoát nước quan trọng vẫn “treo”. Đơn cử như Cụm công trình đầu mối Liên Mạc, dự án trị giá hơn 3.600 tỷ đồng nhằm chống úng ngập cho khu vực phía Tây thành phố, đến nay vẫn chưa được khởi công.

Theo TS Đào Ngọc Nghiêm – Phó Chủ tịch Hội Quy hoạch phát triển đô thị Việt Nam, hệ thống thoát nước Hà Nội được chia thành ba lưu vực: Bắc Hà Nội, Tả sông Đáy và Hữu sông Đáy. Tuy nhiên, các trạm bơm cục bộ và trung gian chưa được đầu tư đúng mức, trong khi trạm bơm cuối nguồn lại không đảm bảo công suất. Nhiều tuyến mương thoát nước bị san lấp hoặc chưa phát huy hiệu quả thiết kế.

Thiếu hồ điều hòa, lãng phí nước mưa

Một vấn đề đáng báo động khác là tỷ lệ diện tích hồ điều hòa tại Hà Nội còn quá thấp. TS Đào Ngọc Nghiêm cho biết, để chống ngập hiệu quả, các đô thị nên có từ 3-5% diện tích mặt đất dành cho hồ điều hòa. Tuy nhiên, Hà Nội hiện chỉ có khoảng 2%, tương đương 6.000ha.

Ngoài ra, việc thu gom và tái sử dụng nước mưa cũng chưa được triển khai đồng bộ. TS Triệu Đức Huy – Phó Tổng Giám đốc Trung tâm Quy hoạch và Điều tra tài nguyên nước Quốc gia (NAWAPI) khẳng định, tiềm năng thu hồi nước mưa để bổ cập cho tầng nước ngầm là rất lớn. Việc này không chỉ giúp hạn chế ngập úng mà còn góp phần chống sụt lún và xâm nhập mặn do khai thác quá mức nước ngầm.

Ông Huy đề xuất các đô thị lớn như Hà Nội cần có giải pháp thu gom nước mưa đưa vào bể ngầm để phục vụ các mục đích như tưới cây, rửa đường, hoặc cấp nước sinh hoạt trong trường hợp cần thiết.

Cần chiến lược thoát nước dài hạn và bền vững

Thực tế cho thấy, việc xây dựng công trình chống ngập là cần thiết, nhưng vẫn chưa đủ. Trong bối cảnh biến đổi khí hậu ngày càng cực đoan, Hà Nội cần một chiến lược tổng thể và dài hạn trong công tác thoát nước và chống úng ngập đô thị. Một số giải pháp bền vững có thể kể đến gồm:

  • Rà soát, điều chỉnh quy hoạch thoát nước đô thị theo hướng đồng bộ.
  • Tăng cường duy tu, bảo dưỡng hệ thống mương, kênh, cống hiện có.
  • Nâng cao năng lực xử lý của các trạm bơm trung gian và cuối nguồn.
  • Đẩy nhanh tiến độ các dự án thoát nước đã phê duyệt, hạn chế tình trạng “dự án treo”.
  • Ứng dụng công nghệ trong dự báo mưa, cảnh báo ngập và điều hành hệ thống thoát nước thông minh.

Việc Hà Nội liên tục rơi vào cảnh ngập úng mỗi khi mưa đến không chỉ là vấn đề hạ tầng kỹ thuật mà còn liên quan chặt chẽ đến yếu tố quy hoạch, quản lý và chiến lược phát triển đô thị. Nếu không có sự thay đổi căn bản trong cách tiếp cận và thực thi các dự án thoát nước, bài toán “cứ mưa là ngập” sẽ còn tiếp tục là nỗi ám ảnh của người dân Thủ đô.

Theo: Báo CAND