Trong một phát biểu mới đây, Tổng thống Mỹ Donald Trump tiếp tục đưa ra những quan điểm cứng rắn về chính sách đối ngoại, khi cho rằng Hiệp ước an ninh song phương giữa Mỹ và Nhật Bản là “quá một chiều”, mang lại lợi ích không cân xứng cho Washington.

Tại cuộc họp nội các ngày 10/4, ông Donald Trump thẳng thắn bày tỏ sự không hài lòng với Hiệp ước an ninh Mỹ – Nhật, một văn kiện đã tồn tại hơn sáu thập kỷ. “Chúng ta chi hàng trăm tỷ USD để bảo vệ Nhật Bản, nhưng họ không trả bất kỳ thứ gì. Nếu Mỹ bị tấn công, Nhật Bản không cần phải làm gì để bảo vệ Mỹ“, ông Trump phát biểu.

Hiệp ước lịch sử bị đặt dấu hỏi

Hiệp ước an ninh Mỹ – Nhật sửa đổi năm 1960 cho phép Washington duy trì sự hiện diện quân sự tại Nhật Bản, với cam kết sẽ bảo vệ Tokyo nếu quốc gia này bị tấn công. Ngược lại, Nhật Bản – quốc gia đã từ bỏ quyền phát động chiến tranh theo hiến pháp hòa bình – không có nghĩa vụ tương tự trong trường hợp Mỹ bị tấn công.
“Thật khó tin mức độ tệ hại của hiệp ước này. Tôi tự hỏi ai đã xây dựng nó – là những người không quan tâm hay thậm chí căm ghét nước Mỹ?” – ông Trump nhấn mạnh với giọng điệu gay gắt thường thấy.
Hiện phía Tokyo chưa đưa ra phản hồi chính thức trước những phát ngôn của ông Trump.

Áp lực tái cân bằng nghĩa vụ đồng minh

Những chỉ trích của ông Trump xuất hiện trong bối cảnh Mỹ và Nhật Bản đang chuẩn bị bước vào các vòng đàm phán thương mại mới, với mục tiêu thu hẹp thâm hụt của Washington. Nhật là một trong những đối tác có thặng dư thương mại lớn nhất với Mỹ, và việc tái đàm phán nhiều khía cạnh trong quan hệ song phương, bao gồm cả thuế quan và quốc phòng, đang được đặt lên bàn nghị sự.
Không chỉ riêng Nhật Bản, ông Trump trong suốt nhiệm kỳ đầu cũng từng gây áp lực lên Hàn Quốc và nhiều đồng minh khác để gia tăng chi phí đóng góp cho lực lượng quân đội Mỹ đồn trú. Theo hãng tin Kyodo, Tokyo hiện hỗ trợ khoảng 2 tỷ USD mỗi năm, bao gồm các khoản chi cho lao động, tiện ích và trang thiết bị phục vụ lực lượng Mỹ tại Nhật.

Nhật Bản tăng cường quốc phòng trong thế giới biến động

Trong khi những chỉ trích từ phía Mỹ tiếp tục gia tăng, Nhật Bản đang đẩy mạnh hiện đại hóa quân đội. Bước sang năm thứ ba trong kế hoạch quốc phòng kéo dài 5 năm, Tokyo đã phê duyệt ngân sách quốc phòng kỷ lục 55 tỷ USD cho năm tài khóa 2025. Đây là mức chi tiêu cao nhất từ trước đến nay tính theo đồng yên, phản ánh nhận thức ngày càng rõ nét về môi trường an ninh ngày càng phức tạp trong khu vực.
Bộ Quốc phòng Nhật Bản nhận định rằng đất nước đang đối mặt với “tình thế an ninh khắc nghiệt nhất kể từ sau Thế chiến II”, trong đó các mối đe dọa từ khu vực Đông Bắc Á – đặc biệt là từ chương trình hạt nhân của Triều Tiên và ảnh hưởng quân sự ngày càng lớn của Trung Quốc – đóng vai trò trọng yếu.

Góc nhìn chiến lược: Cân bằng lợi ích và nghĩa vụ

Phát ngôn của ông Trump làm sống lại một cuộc tranh luận chưa từng kết thúc: đâu là ranh giới hợp lý giữa nghĩa vụ bảo vệ đồng minh và lợi ích quốc gia? Trong trật tự an ninh toàn cầu do Mỹ dẫn dắt sau Thế chiến II, các liên minh quân sự như với Nhật Bản đã đóng vai trò trụ cột duy trì ổn định khu vực.
Tuy nhiên, trong thời đại địa chính trị đang biến chuyển, khi chủ nghĩa biệt lập và “nước Mỹ trước tiên” được đề cao, yêu cầu tái cân bằng trách nhiệm giữa các đối tác là điều không thể tránh khỏi. Câu hỏi đặt ra là liệu Washington có thể tái cấu trúc các mối quan hệ đồng minh mà không gây tổn hại đến liên minh truyền thống đã được thử thách qua nhiều thập kỷ?