Trong bối cảnh địa chính trị và thương mại toàn cầu tiếp tục diễn biến phức tạp; việc Hoa Kỳ công bố chính sách thuế mới đối với hàng hóa từ một số quốc gia châu Á; Trong đó có Việt Nam, đang gây ra những lo ngại đáng kể. Không chỉ ảnh hưởng đến kim ngạch xuất khẩu và chuỗi cung ứng; quyết định này còn đặt ra bài toán hóc búa cho các ngành sản xuất chủ lực; từ dệt may, da giày đến điện tử và gỗ.

Bài viết dưới đây sẽ phân tích một cách tổng quan những ảnh hưởng của chính sách thuế mới này đối với nền kinh tế Việt Nam — từ tăng trưởng GDP, cán cân thương mại; đầu tư nước ngoài đến việc làm và năng lực cạnh tranh quốc gia.

Bối cảnh ra đời của chính sách thuế mới từ Hoa Kỳ

Chính quyền Mỹ, dưới áp lực từ nền kinh tế nội địa và chiến lược bảo hộ thương mại ngày càng rõ ràng đã áp dụng mức thuế cao hơn đối với một số mặt hàng nhập khẩu từ các nước châu Á; trong đó có Việt Nam. Những mặt hàng bị áp thuế bao gồm linh kiện điện tử, thiết bị công nghệ, đồ gỗ, dệt may; và các sản phẩm có giá trị gia tăng cao.
Động thái này không nằm ngoài mục tiêu bảo vệ sản xuất trong nước; giảm phụ thuộc vào chuỗi cung ứng châu Á; và đối phó với tình trạng thâm hụt thương mại kéo dài. Tuy nhiên, đối với Việt Nam – quốc gia có độ mở kinh tế cao và phụ thuộc mạnh vào xuất khẩu – đây là một “cú hích” đầy thách thức.

Chính sách thuế mới Tác động đến tăng trưởng GDP

Xuất khẩu hiện chiếm hơn 100% GDP của Việt Nam, trong đó Mỹ là đối tác xuất khẩu lớn nhất. Khi thuế suất tăng lên 10-25% cho các mặt hàng chủ lực; đơn hàng từ các doanh nghiệp Mỹ có thể giảm mạnh. Điều này có thể kéo giảm tăng trưởng GDP của Việt Nam từ 0,5 đến 1 điểm phần trăm; tùy theo độ rộng của danh mục hàng hóa bị áp thuế.
Ngoài ra, ảnh hưởng dây chuyền từ việc giảm xuất khẩu còn lan sang các lĩnh vực liên quan như: logistics, tài chính, bất động sản công nghiệp; và thương mại nội địa. Suy giảm cán cân thương mại và dự trữ ngoại hối.

Mỹ hiện là thị trường xuất khẩu số một của Việt Nam, với kim ngạch năm 2024 đạt trên 100 tỷ USD. Khi kim ngạch xuất khẩu suy giảm, cán cân thương mại sẽ bị thâm hụt hoặc mất cân bằng, đặc biệt trong bối cảnh nhập khẩu nguyên vật liệu đầu vào từ Trung Quốc và Hàn Quốc vẫn không giảm.
Hệ quả là dự trữ ngoại hối có thể bị ảnh hưởng tiêu cực, gây áp lực lên tỷ giá và điều hành chính sách tiền tệ của Ngân hàng Nhà nước.

Khi kim ngạch xuất khẩu suy giảm, cán cân thương mại sẽ bị thâm hụt hoặc mất cân bằng, dự trữ ngoại hối có thể bị ảnh hưởng tiêu cực, gây áp lực lên tỷ giá và điều hành chính sách tiền tệ của Ngân hàng Nhà nước. (Ảnh:vnbusiness.vn)

Chính sách thuế mới tác động đến thu hút đầu tư nước ngoài (FDI)

Một trong những lợi thế của Việt Nam những năm qua; là được các nhà đầu tư xem như “cứ điểm thay thế Trung Quốc”. Tuy nhiên, nếu hàng hóa sản xuất tại Việt Nam cũng bị áp thuế như hàng Trung Quốc; các tập đoàn đa quốc gia sẽ phải tính toán lại chiến lược đầu tư.
Các ngành có FDI lớn như điện tử, thiết bị viễn thông; và công nghiệp phụ trợ có nguy cơ bị đình trệ hoặc chậm dòng vốn đầu tư mới. Điều này gây ảnh hưởng trực tiếp đến mục tiêu tăng trưởng dài hạn và chuyển dịch cơ cấu công nghiệp.

Lao động và việc làm: “Gánh nặng kép”

Các ngành sử dụng nhiều lao động như dệt may, da giày, đồ gỗ — vốn xuất khẩu chủ yếu sang Mỹ — sẽ chịu ảnh hưởng nặng nề. Khi đơn hàng sụt giảm, nguy cơ mất việc, giảm giờ làm, giảm thu nhập là điều khó tránh khỏi.
Theo ước tính của các chuyên gia, hàng trăm nghìn lao động có thể bị tác động trực tiếp nếu thuế mới kéo dài trong thời gian từ 6 tháng trở lên. Điều này không chỉ tạo áp lực lên an sinh xã hội; mà còn có thể làm giảm tiêu dùng nội địa — vốn là trụ đỡ thứ hai của nền kinh tế sau xuất khẩu.

Các ngành sử dụng nhiều lao động như dệt may, da giày, đồ gỗ — vốn xuất khẩu chủ yếu sang Mỹ — sẽ chịu ảnh hưởng nặng nề. (Ảnh:vneconomy.vn)

Năng lực cạnh tranh quốc gia bị thử thách

Việc bị áp thuế giống như một “hồi chuông cảnh tỉnh” với Việt Nam về việc cần nâng cao chất lượng sản phẩm, minh bạch xuất xứ; đa dạng hóa thị trường xuất khẩu. Nếu chỉ dựa vào lợi thế chi phí thấp và vị trí địa lý gần Trung Quốc; nền kinh tế sẽ luôn ở thế bị động trước biến động thương mại toàn cầu.
Chính phủ Việt Nam cần gấp rút rà soát lại các hiệp định thương mại tự do đang có hiệu lực; mở rộng thị trường sang châu Âu, Nhật Bản, Hàn Quốc, Trung Đông… đồng thời xây dựng thương hiệu quốc gia; tăng cường kiểm soát gian lận xuất xứ để tránh bị liệt vào danh sách trừng phạt thương mại.

Chính sách thuế mới từ Hoa Kỳ: Thách thức và cơ hội

Việc Mỹ áp thuế mới đối với hàng hóa Việt Nam là một thách thức lớn; nhưng đồng thời cũng là cơ hội để Việt Nam tái cấu trúc mô hình phát triển; giảm lệ thuộc vào một vài thị trường lớn, và nâng cấp năng lực cạnh tranh thực sự.
Sự chủ động của chính phủ, cộng đồng doanh nghiệp và các hiệp hội ngành nghề; sẽ là yếu tố then chốt để biến khủng hoảng thành động lực cho đổi mới và phát triển bền vững.