Cuộc gặp giữa Tổng thống Mỹ Donald Trump và Tổng thống Nga Vladimir Putin tại Alaska mở ra hy vọng về một thỏa thuận chấm dứt chiến sự Ukraine, nhưng vẫn vấp phải nhiều hoài nghi.

Nhiều hoài nghi bao trùm cuộc gặp lịch sử

Cuộc chiến Nga – Ukraine đã kéo dài sang năm thứ ba, gây tổn thất lớn về nhân lực, kinh tế và làm thay đổi cục diện địa chính trị châu Âu. Trong bối cảnh cả hai bên dường như đều mệt mỏi, hội nghị thượng đỉnh giữa Tổng thống Donald Trump và Tổng thống Vladimir Putin dự kiến diễn ra tại Alaska ngày 15/8 thu hút sự quan tâm toàn cầu. Lựa chọn Alaska – lãnh thổ Mỹ – được giới phân tích xem là bất ngờ, khi trước đó cả hai từng úp mở khả năng chọn địa điểm trung lập như Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất.

Theo các chuyên gia, việc ông Putin đặt chân đến đất Mỹ mang tính biểu tượng cao, giúp ông Trump thể hiện sức mạnh và đồng thời tránh để lãnh đạo Nga phải bay qua các nước “không thân thiện” trong bối cảnh bị Tòa Hình sự Quốc tế phát lệnh bắt. Tiến sĩ Satoru Nagao (Viện Hudson, Mỹ) nhận định địa điểm này nhiều khả năng là kết quả của sự “mặc cả” chính trị. Giáo sư Nina Khrushcheva (Trường New School, New York) đánh giá đây là lợi thế cho cả hai bên: ông Trump ghi điểm khi đón nguyên thủ Nga tại lãnh thổ mình, còn ông Putin chỉ cần bay qua biển thay vì nhiều quốc gia khác.

Tiến sĩ Hosoda Takashi (Đại học Charles, Cộng hòa Séc) cho rằng đây là bước đi trong chiến lược “xoa dịu” của ông Trump với nhà lãnh đạo Nga, dù trước đó ông nhiều lần cam kết sẽ chấm dứt chiến sự trong 24 giờ sau khi nhậm chức. Sau gần bảy tháng, thực tế vẫn cho thấy chiến sự tiếp diễn, viện trợ Mỹ cho Ukraine giảm và các lệnh trừng phạt Moskva chưa đủ sức ép để thay đổi cục diện.

Toan tính chiến lược và nguy cơ “mặc cả” không có Ukraine

Điểm đáng chú ý là Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky không được mời tham dự hội nghị này. Theo TS Satoru Nagao, đây là chủ ý của ông Putin nhằm tách Mỹ ra khỏi Ukraine, bởi nếu không có sự hậu thuẫn của Washington, Kiev khó lòng đối phó với Nga. Châu Âu và Ukraine lo ngại kịch bản lịch sử lặp lại – tương tự Hiệp định Munich năm 1938, khi lãnh thổ Tiệp Khắc bị chia cắt mà không có sự tham gia của đại diện quốc gia này trong đàm phán.

Nhiều lãnh đạo châu Âu đã khẳng định sẽ không chấp nhận bất kỳ thỏa thuận hòa bình nào nếu thiếu Kiev. Tuy nhiên, nếu Washington và Moskva đạt được một thỏa thuận riêng, Ukraine và đồng minh khó tránh việc bị đặt trước sự đã rồi. TS Hosoda Takashi cảnh báo, điều này phản ánh nguy cơ quyền lợi của các quốc gia nhỏ bị hy sinh trong thỏa hiệp giữa các cường quốc.

Về phía Nga, mục tiêu không chỉ là duy trì vùng kiểm soát tại Donetsk, Luhansk, Zaporizhzhia và Kherson, mà còn buộc Ukraine từ bỏ hoàn toàn khả năng gia nhập NATO. Đây là điều kiện khó có thể chấp nhận với Kiev và châu Âu, vì liên quan trực tiếp đến an ninh của cả khu vực. Trong khi đó, Mỹ dưới thời Trump giảm viện trợ quân sự, tạo áp lực buộc Ukraine phải xem xét các nhượng bộ.

Hy vọng mong manh về một lệnh ngừng bắn

Dù nhiều ý kiến bi quan, TS Satoru Nagao cho rằng khả năng đạt được một lệnh ngừng bắn tạm thời vẫn tồn tại, phụ thuộc vào mức độ tin cậy và sự nhượng bộ lợi ích giữa các bên. Nga hiện chiếm ưu thế trên thực địa, nhưng lo ngại các lệnh trừng phạt mới từ Mỹ – vốn đang được chính quyền Trump chuẩn bị.

TS Hosoda Takashi nhận định mọi quyết định về lãnh thổ phải do người dân Ukraine và quốc hội nước này quyết định, bởi Hiến pháp Ukraine cấm việc nhượng đất. Ông cảnh báo không loại trừ khả năng Nga sẽ dùng các đòn tấn công quân sự, đặc biệt vào hạ tầng năng lượng, nhằm khiến dân Ukraine kiệt sức nếu đàm phán bế tắc.

Nhìn chung, hội nghị thượng đỉnh tại Alaska được coi là phép thử quan trọng cho nỗ lực chấm dứt xung đột. Tuy nhiên, các rào cản lợi ích, lập trường an ninh và niềm tin giữa các bên khiến triển vọng đạt được hòa bình thực sự vẫn rất mong manh. Câu trả lời sẽ chỉ rõ sau khi cánh cửa phòng họp khép lại, và thế giới tiếp tục dõi theo từng diễn biến.

Theo VTC News