Tình hình di dời ở vùng Sừng châu Phi hiện đang ở mức độ báo động với hơn 24,5 triệu người phải rời bỏ nhà cửa, theo thông tin cập nhật từ Cao ủy Liên hợp quốc về người tị nạn (UNHCR) và Tổ chức Di cư quốc tế (IOM). Số liệu này tính đến cuối tháng 3 năm 2025, giảm so với mức đỉnh điểm 26,3 triệu người trước đó.

Di dời trong nước và người tị nạn

Trong tổng số 24,5 triệu người, khoảng 18,9 triệu người phải di dời trong nước (IDPs), trong khi 5,6 triệu người là người tị nạn hoặc xin tị nạn tại các quốc gia khác. Tình trạng này phản ánh sự bất ổn kéo dài tại nhiều quốc gia trong khu vực, đặc biệt là ở Sudan và CHDC Congo. Cơn bão xung đột và khủng hoảng lương thực đang khiến tình hình càng trở nên trầm trọng hơn.

Nguyên nhân chính gây di dời

Các nguyên nhân chính dẫn đến tình trạng di dời tại Sừng châu Phi bao gồm:

  • Xung đột vũ trang: Xung đột quân sự kéo dài ở các quốc gia như Sudan và CHDC Congo đã khiến hàng triệu người phải rời bỏ quê hương để tránh các cuộc tấn công, bạo lực và sự tàn phá.
  • Biến đổi khí hậu: Khí hậu khắc nghiệt, đặc biệt là hạn hán kéo dài và lũ lụt, đang tác động trực tiếp đến sản xuất nông nghiệp và sinh kế của người dân. Sự thiếu thốn nước sạch và thực phẩm dẫn đến tình trạng đói nghèo và suy dinh dưỡng, làm gia tăng làn sóng di dời.
  • Mất an ninh lương thực: Khoảng 67,4 triệu người ở Sừng châu Phi đang phải đối mặt với tình trạng mất an ninh lương thực, đặc biệt là ở các quốc gia như Ethiopia, Somalia và Kenya. Cùng với đó 38 triệu người trong khu vực IGAD đang sống trong tình trạng mất an ninh lương thực cấp tính.

Tình hình tị nạn ở các quốc gia lân cận

Các quốc gia trong và ngoài khu vực Sừng châu Phi đã tiếp nhận một lượng lớn người tị nạn. Ai Cập hiện là quốc gia tiếp nhận số lượng người tị nạn từ Sudan lớn nhất, với khoảng 1,5 triệu người. Theo sau đó là Nam Sudan với 1,08 triệu người và CH Chad với gần 770.000 người. Bên cạnh đó, các quốc gia như Libya, Uganda, Ethiopia và CH Trung Phi cũng đang gánh vác một phần lớn trách nhiệm tiếp nhận người tị nạn.

Người dân hàng chờ lương thực (Ảnh: tuổi trẻ)

Tác động của biến đổi khí hậu

Một nghiên cứu do các nhà khoa học từ Cục Khí tượng Kenya (KMD) và Đại học Liên hợp quốc thực hiện đã chỉ ra rằng biến đổi khí hậu đã làm gia tăng tình trạng hạn hán kéo dài, dẫn đến mất mùa và gia súc chết hàng loạt. Cơn hạn hán kéo dài từ 2021 đến đầu năm 2023 đã ảnh hưởng nghiêm trọng đến cuộc sống của hàng triệu người dân, gây nên một trong những cuộc khủng hoảng nhân đạo tồi tệ nhất trong 4 thập kỷ qua.

Biến đổi khí hậu cũng đã gây ra sự thiếu hụt mưa, khiến các quốc gia như Ethiopia, Somalia và Kenya phải đối mặt với hạn hán kéo dài. Các nhà khoa học cho rằng tình trạng thiếu mưa kết hợp với nhiệt độ cao ở khu vực phía Nam vùng Sừng châu Phi là yếu tố chính dẫn đến khủng hoảng về an ninh lương thực.

Tác động kinh tế và xã hội

Sự di dời dân số khổng lồ đang tạo ra sức ép lớn lên các quốc gia tiếp nhận người tị nạn. Các cộng đồng này đang phải đối mặt với nhiều khó khăn trong việc cung cấp các dịch vụ cơ bản như chăm sóc sức khỏe, giáo dục và an sinh xã hội. Ngoài ra, các vấn đề như suy dinh dưỡng, bệnh tật và thiếu thốn lương thực đang ngày càng trở nên nghiêm trọng. Các tổ chức nhân đạo cảnh báo rằng cần có những biện pháp can thiệp ngay lập tức để ngăn ngừa tỷ lệ tử vong gia tăng.

Giải pháp và hỗ trợ quốc tế

Các tổ chức quốc tế như UNHCR và IOM đang nỗ lực cung cấp viện trợ nhân đạo cho các quốc gia bị ảnh hưởng, hỗ trợ người tị nạn và người di dời có được nơi trú ẩn, thực phẩm và nước sạch. Tuy nhiên, để giải quyết triệt để vấn đề, cần có các biện pháp can thiệp sâu rộng, bao gồm cải thiện tình hình an ninh, giải quyết xung đột và triển khai các chương trình hỗ trợ phát triển bền vững.

Tình hình di dời tại vùng Sừng châu Phi đang ở mức báo động và cần sự quan tâm đặc biệt từ cộng đồng quốc tế. Các yếu tố như xung đột vũ trang, biến đổi khí hậu và mất an ninh lương thực đang đẩy hàng triệu người vào cảnh di dời, gây ra một cuộc khủng hoảng nhân đạo nghiêm trọng.