Nhiều người Hoa từng sinh sống tại Mỹ nhiều năm chia sẻ rằng, khi quay về Trung Quốc, họ gặp không ít trở ngại trong việc thích nghi với môi trường sống. Mọi thứ đều khác biệt rõ rệt và đôi khi trở thành “cú sốc” văn hóa.

Khác biệt trong quan niệm tình yêu và lựa chọn nghề nghiệp

Một bài viết trên mạng xã hội gần đây đã thu hút sự chú ý khi tác giả chia sẻ câu chuyện của người bạn là người Hoa sống tại Mỹ nhiều năm; sau khi trở về Trung Quốc đã gặp không ít mâu thuẫn với người thân. Ban đầu, đó chỉ là những chuyện nhỏ nhặt như việc một quả chuối tiêu bị đen vẫn có thể ăn được hay không. Nhưng lâu dần, sự khác biệt về cách nghĩ trong những vấn đề lớn hơn; như định hướng công việc và việc chọn bạn đời, đã tạo ra những bất đồng nghiêm trọng.

Tại Mỹ, việc lựa chọn người yêu hay kết hôn thường được quyết định dựa trên cảm xúc và sự tự do cá nhân. Con cái sẽ tìm người mình thực sự yêu thương và cảm thấy phù hợp; bất kể xuất thân hay hoàn cảnh gia đình. Trong khi đó, nhiều bậc cha mẹ ở Trung Quốc vẫn giữ quan niệm “môn đăng hộ đối”; thường chủ động giới thiệu hoặc sắp xếp cho con gặp gỡ đối tượng tiềm năng; với mong muốn đảm bảo sự ổn định và an toàn về mặt xã hội.

Sự khác biệt còn thể hiện rõ trong quan điểm nghề nghiệp. Nhiều phụ huynh mong con có công việc “cao cấp”; không chỉ thu nhập tốt mà còn mang lại “thể diện” cho gia đình. Trái lại, thế hệ trẻ từng sinh sống ở Mỹ lại coi trọng niềm vui và sự hứng thú trong công việc hơn là danh tiếng. Tư duy “con tôi thì tôi phải quản” phổ biến ở Trung Quốc thường; va chạm với mong muốn độc lập và quyền tự quyết của con cái đã quen với nếp sống phương Tây.

Thói quen ứng xử nơi công cộng: từ xếp hàng đến giữ vệ sinh

Không chỉ dừng ở mâu thuẫn gia đình; nhiều người Hoa khi trở về cũng cảm thấy khó thích nghi với các thói quen ứng xử nơi công cộng. Một trong những khác biệt rõ rệt là việc xếp hàng. Ở Mỹ, mọi người thường tuân thủ trật tự, giữ khoảng cách và chờ đến lượt. Trong khi đó, tại nhiều nơi ở Trung Quốc, tình trạng chen lấn; xô đẩy hoặc cắt ngang hàng vẫn diễn ra thường xuyên. Ngay cả khi có hàng lối, việc xô đẩy để tiến lên vẫn không hiếm gặp.

Vấn đề vệ sinh công cộng cũng là nguyên nhân khiến nhiều người cảm thấy “khó chịu nổi”. Không ít người từ Mỹ về bày tỏ sự bối rối khi chứng kiến cảnh vứt rác xuống đường; khạc nhổ bừa bãi hay trẻ em được cho đi vệ sinh ngay ngoài phố. Mùi hôi trên đường phố và khói thuốc lá từ người đi bộ hoặc nơi công cộng là điều họ rất ít khi gặp tại Mỹ; nơi luật cấm hút thuốc ở nhiều khu vực công cộng được áp dụng nghiêm ngặt.

Ngay cả chuyện nhà vệ sinh công cộng cũng thể hiện rõ sự khác biệt. Ở Mỹ, hầu hết các nhà vệ sinh công cộng đều sạch sẽ; được trang bị đầy đủ giấy vệ sinh và giấy lau tay. Trái lại, ở Trung Quốc, chỉ những nơi quy mô lớn như trung tâm thương mại mới duy trì được mức độ vệ sinh tốt hơn. Phần lớn người dân khi ra ngoài phải tự mang theo giấy; bởi chuyện “nhà vệ sinh không có giấy” là điều bình thường.

Chất lượng dịch vụ và áp lực trong các mối quan hệ xã hội

Một điểm khác biệt nữa là chất lượng dịch vụ. Người bạn của tác giả bài viết kể lại; khi thuê thợ lót sàn ở Trung Quốc; chỉ sau chưa đầy ba tháng, sàn đã bị lệch hai lần, buộc phải gọi thợ đến sửa. Ở Mỹ, những trường hợp như vậy hiếm khi xảy ra. Người làm dịch vụ, dù là bác sĩ hay thợ thủ công; đều phải có bằng cấp hoặc chứng chỉ hành nghề; đồng thời chịu trách nhiệm nếu sản phẩm hoặc dịch vụ không đạt yêu cầu. Khách hàng có quyền khiếu nại hoặc khởi kiện để bảo vệ quyền lợi của mình. Trong khi đó, ở Trung Quốc, không hiếm trường hợp khách hàng không thể liên hệ lại với người đã làm dịch vụ nếu phát sinh sự cố.

Khó khăn còn đến từ các mối quan hệ xã hội. Khi trở về, nhiều người Hoa phải đối diện với hàng loạt câu hỏi cá nhân từ họ hàng, bạn bè: làm công việc gì, thu nhập bao nhiêu, đã lập gia đình hay chưa. Ở Mỹ, những câu hỏi như vậy thường bị coi là xâm phạm đời tư; nhưng ở Trung Quốc, nó lại được xem là cách “thăm dò” và gắn kết. Nếu khéo léo trả lời, mối quan hệ có thể trở nên thân thiết hơn. Ngược lại, nếu không hợp ý người hỏi, không khí dễ trở nên ngượng ngập, thậm chí lạnh nhạt.

Những khác biệt về văn hóa, cách ứng xử và tiêu chuẩn dịch vụ này không chỉ là sự thay đổi bề mặt, mà còn phản ánh sự khác nhau trong nền tảng xã hội, môi trường sống và giá trị quan. Đối với những người Hoa đã quen với nếp sống ở Mỹ, việc trở lại Trung Quốc đôi khi không chỉ là “về nhà”, mà là một quá trình tái thích nghi đầy thử thách.

Theo Trí Thức VN