Steve Bannon, cựu chiến lược gia trưởng dưới thời Tổng thống Donald Trump, mới đây đã khiến dư luận dậy sóng khi kêu gọi chính phủ Mỹ thu hồi toàn bộ visa của hơn 350.000 du học sinh Trung Quốc đang theo học tại các trường đại học Mỹ.

Theo Bannon, hành động này là cần thiết để “đáp trả các hành vi chiến lược” của chính phủ Trung Quốc mà ông cho là đe dọa an ninh quốc gia Hoa Kỳ.

Tuyên bố của ông nhanh chóng thu hút sự chú ý từ cả giới chính trị lẫn học thuật, đặc biệt trong bối cảnh quan hệ Mỹ – Trung đang ngày càng trở nên căng thẳng ở nhiều lĩnh vực như thương mại, công nghệ và giáo dục.

Vai trò của du học sinh Trung Quốc đối với nền giáo dục Mỹ

Du học sinh Trung Quốc từ lâu; đã đóng vai trò trụ cột trong cộng đồng sinh viên quốc tế tại Hoa Kỳ. Theo số liệu từ Viện Giáo dục Quốc tế (IIE), năm học 2023–2024 ghi nhận khoảng 277.000 sinh viên Trung Quốc tại Mỹ, chỉ xếp sau Ấn Độ. Họ không chỉ đóng góp lớn về mặt tài chính – với hàng tỷ USD mỗi năm – mà còn mang đến sự đa dạng văn hóa và tri thức cho các trường đại học.

Tại nhiều trường đại học hàng đầu như Harvard, Yale, Stanford hay MIT; sự hiện diện của sinh viên đến từ Trung Quốc; là một phần không thể thiếu trong các chương trình nghiên cứu và giảng dạy. Họ là lực lượng chủ lực trong các ngành như khoa học, công nghệ, kỹ thuật và toán học (STEM); đóng góp nhiều vào các công trình học thuật và nghiên cứu toàn cầu.

Tại Harvard, Yale, Stanford, MIT, du học sinh Trung Quốc đóng vai trò quan trọng trong nghiên cứu và giảng dạy. ( Ảnh: inetrnet)

Các phản ứng trái chiều trước đề xuất

Ngay sau tuyên bố của Bannon, nhiều tổ chức giáo dục tại Mỹ đã bày tỏ lo ngại. Hiệp hội Giáo dục Quốc tế NAFSA nhận định rằng; đề xuất này nếu trở thành hiện thực sẽ phá vỡ cấu trúc quốc tế hóa giáo dục Mỹ; khiến uy tín của các trường đại học sụt giảm và kéo theo hệ quả kinh tế nghiêm trọng.

Đại sứ quán Trung Quốc tại Mỹ cũng lên tiếng chỉ trích ý tưởng của Bannon; là “thiếu trách nhiệm” và mang tính kỳ thị; nhấn mạnh rằng sinh viên Trung Quốc là cầu nối tích cực trong quan hệ song phương; và không nên bị lợi dụng như công cụ trong các xung đột chính trị.

Trong khi đó, một bộ phận ủng hộ đề xuất này lại cho rằng an ninh quốc gia cần được đặt lên hàng đầu. Họ dẫn chứng một số trường hợp trước đây; khi chính quyền Mỹ hủy visa của những sinh viên Trung Quốc bị nghi ngờ có liên hệ với quân đội Trung Quốc hoặc tham gia các hoạt động gián điệp công nghệ cao.

Suy giảm số lượng du học sinh Trung Quốc: Xu hướng đã bắt đầu

Dù không có lệnh trục xuất chính thức nào được ban hành; nhưng số lượng du học sinh Trung Quốc tại Mỹ đã có dấu hiệu suy giảm trong những năm gần đây. Theo báo cáo mới từ Bộ Ngoại giao Mỹ; năm 2023, số sinh viên Trung Quốc giảm 4% so với năm trước; trong khi sinh viên Ấn Độ tăng mạnh và vượt Trung Quốc lần đầu tiên sau 15 năm.

Nguyên nhân được cho là đến từ các yếu tố như môi trường chính trị không thân thiện; chính sách kiểm soát thị thực nghiêm ngặt; cũng như cơ hội học tập ngày càng mở rộng tại Trung Quốc và các quốc gia khác. Sự kiện này cho thấy xu hướng chuyển dịch lựa chọn du học từ Mỹ sang các nước như Canada; Anh, Úc đang ngày càng rõ rệt.

Nếu đề xuất được thực thi: Hệ quả sẽ ra sao?

Trong trường hợp giả định đề xuất của Bannon được thực hiện; dù khả năng này được cho là rất thấp – tác động tiêu cực sẽ là không nhỏ. Hơn 300.000 sinh viên có thể buộc phải ngưng học giữa chừng; các trường đại học mất đi nguồn thu tài chính quan trọng, và danh tiếng giáo dục của Mỹ sẽ bị ảnh hưởng nghiêm trọng.

Đồng thời, hành động này có thể kích động thêm các phản ứng mạnh từ phía Trung Quốc; làm gia tăng căng thẳng ngoại giao và đẩy hai nền kinh tế vào thế đối đầu sâu sắc hơn trong lĩnh vực giáo dục; vốn từng là điểm gắn kết quan trọng.

Chuyên gia giáo dục nhận định du học sinh Trung Quốc không chỉ đóng góp tài chính, mà còn thúc đẩy sáng tạo, đa dạng và kết nối toàn cầu cho giáo dục Mỹ. ( Ảnh: internet)

Giá trị của du học sinh trong hệ sinh thái tri thức toàn cầu

Các chuyên gia giáo dục nhấn mạnh rằng du học sinh Trung Quốc; cũng như sinh viên quốc tế nói chung, không chỉ là nguồn lực tài chính; mà còn là những nhân tố quan trọng giúp hệ thống giáo dục Mỹ duy trì tính cạnh tranh, sáng tạo và đa dạng. Họ mang đến những góc nhìn toàn cầu, là cầu nối văn hóa giữa các quốc gia; và thường trở thành các nhà nghiên cứu, kỹ sư; doanh nhân hoặc học giả có tầm ảnh hưởng toàn cầu.

Nếu Mỹ tiếp tục áp dụng các chính sách nhập cư và thị thực khắt khe; nước này có thể mất đi lợi thế trong việc thu hút nhân tài – một yếu tố đã làm nên sức mạnh khoa học và công nghệ Mỹ trong nhiều thập kỷ.

Đề xuất của Steve Bannon về việc hủy visa hàng trăm nghìn du học sinh Trung Quốc hiện chỉ dừng ở mức phát ngôn cá nhân; song nó phản ánh rõ ràng sự phức tạp trong mối quan hệ Mỹ – Trung hiện nay. Trong bối cảnh toàn cầu hóa giáo dục ngày càng sâu rộng, việc duy trì sự cởi mở; cân bằng giữa lợi ích quốc gia và hợp tác quốc tế vẫn là bài toán thách thức đối với Washington.