Việc Jack Ma từ bỏ quyền kiểm soát Ant Group không chỉ là biến động kinh doanh, mà còn cho thấy những thay đổi sâu sắc trong môi trường chính trị và kinh tế Trung Quốc.

Từ đỉnh cao Ant Group đến mất quyền kiểm soát

Ant Group – khởi đầu là nền tảng thanh toán Alipay của Alibaba – từng được Jack Ma kiểm soát gián tiếp thông qua hai công ty hợp danh, nắm giữ hơn 53% quyền biểu quyết. Năm 2020, khi chuẩn bị IPO huy động 37 tỷ USD, Jack Ma đã gây tranh cãi với bài phát biểu chỉ trích hệ thống ngân hàng và quy định tài chính Trung Quốc. Chỉ vài tuần sau, kế hoạch IPO bị đình chỉ, Alibaba bị phạt 2,75 tỷ USD vì vi phạm luật chống độc quyền.

Từ đó, Ant Group buộc phải tái cấu trúc, cắt đứt quan hệ vốn và quản trị với Alibaba, dừng một số sản phẩm tài chính như Mutual Bao, điều chỉnh Huabei và Jiebei. Doanh nghiệp cũng phải tiếp nhận cổ đông nhà nước như Hangzhou Jinshuke, nắm giữ 10% cổ phần sau khi đầu tư 1,85 tỷ NDT.

Đến tháng 1/2023, quyền biểu quyết của Jack Ma giảm từ 53,46% xuống 6,208%, chấm dứt vai trò kiểm soát thực tế. Cuối năm đó, Ngân hàng Nhân dân Trung Quốc xác nhận Ant Group không còn cổ đông kiểm soát. Từ “thời đại Jack Ma”, công ty chuyển thành doanh nghiệp không có cá nhân hoặc tổ chức nào chi phối.

“Nhà nước tiến, tư nhân thoái” và thông điệp chính trị

Việc Jack Ma mất quyền kiểm soát được nhiều chuyên gia nhìn nhận như kết quả của chính sách “nhà nước tiến, tư nhân thoái” dưới thời Tập Cận Bình. Nhà bình luận Lý Lâm Nhất cho rằng sự việc trùng với thời điểm hội nghị Bắc Đới Hà và có thể liên quan đến đấu đá nội bộ trong Đảng Cộng sản Trung Quốc.

Jack Ma từng nhận được sự ủng hộ từ nhiều phe phái, bao gồm cả những nhân vật thân cận với ông Tập, nhưng điều đó không đủ để bảo vệ vị trí kiểm soát Ant Group. Tiến sĩ Tạ Phái Học (Viện Nghiên cứu Quốc phòng và An ninh Đài Loan) nhận định rằng ở Trung Quốc, mọi doanh nghiệp – bất kể quy mô hay khả năng đổi mới – đều phải phục vụ quyền lực chính trị.

Chính quyền đã siết chặt lĩnh vực công nghệ và tài chính, buộc các tập đoàn tư nhân lớn phải giảm ảnh hưởng. Ant Group phải thoái vốn khỏi truyền thông, giải trí, bán cổ phần tại Caixin Media, 36Kr và Mango Super Media. Đại học Lakeside – nơi Jack Ma đào tạo doanh nhân – cũng bị đổi tên, thu hẹp phạm vi hoạt động.

Số phận của Jack Ma và thông điệp gửi tới giới doanh nhân

Sau khi rời quyền kiểm soát, Jack Ma chỉ giữ vai trò “cố vấn kinh tế” cho chính quyền tỉnh Hồ Bắc. Các nhà bình luận như Tiêu Dịch coi hành trình từ đỉnh cao Alibaba và Ant Group đến hiện tại là minh chứng cho xu hướng đảng kiểm soát mọi lĩnh vực. Ông so sánh trường hợp Jack Ma với những phong trào trí thức lịch sử bị nghi ngờ có tham vọng chính trị.

Dù Ant Group chưa xác nhận kế hoạch IPO trở lại, định giá đã giảm mạnh từ 2,1 nghìn tỷ NDT năm 2020 xuống khoảng 567,1 tỷ NDT giữa 2023. Jack Ma từng chia sẻ từ năm 2006 rằng ông sẵn sàng giao Alipay cho nhà nước khi cần, cho thấy áp lực lên doanh nhân tư nhân luôn hiện hữu.

Thông điệp từ vụ Jack Ma rõ ràng: trong môi trường kinh doanh Trung Quốc hiện nay, quyền lực chính trị lấn át sức mạnh thị trường. Số phận của Ant Group trở thành hình ảnh thu nhỏ về mối quan hệ công – tư mới, nơi doanh nhân tư nhân khó giữ được vị thế nếu không hoàn toàn tuân theo đường lối của nhà nước.

Theo Trí Thức VN