Mô hình đại học hai cấp như Đại học Quốc gia đang gây vướng mắc trong quản trị và tự chủ. Nhiều ý kiến đề xuất bỏ để phù hợp xu thế quốc tế và tạo điều kiện phát triển cho các trường.

“University trong university” gây lúng túng khi hợp tác quốc tế

Tại tọa đàm góp ý cho Dự thảo Luật Giáo dục đại học sửa đổi ngày 14/5, ông Bùi Xuân Hải – Hiệu trưởng Trường Đại học Hải Phòng – cho rằng mô hình đại học hai cấp như hiện nay vừa không phổ biến trên thế giới, vừa gây cản trở trong việc thực hiện cơ chế tự chủ.

Theo ông Hải, mô hình đại học quốc gia, đại học vùng ra đời từ những năm 1995–1996 với cấu trúc gồm nhiều trường thành viên và một số khoa trực thuộc. Trải qua quá trình phát triển, nhiều khoa đã trở thành các trường đại học nhỏ, có quy mô chỉ khoảng 100 giảng viên và vài nghìn sinh viên.

“Không có quốc gia nào gọi là university trong một university cả. Việc một trường đại học thành viên phải chịu sự quản trị của cả đại học và nhà nước khiến họ rơi vào tình trạng ‘một cổ hai tròng’, không đúng với tinh thần tự chủ”, ông Hải nhấn mạnh.

Mô hình hai cấp “vô hiệu hóa” tự chủ đại học

Ông Vũ Hoàng Linh, Chủ tịch Hội đồng Trường Đại học Khoa học Tự nhiên (Đại học Quốc gia Hà Nội), cũng chỉ ra nhiều bất cập trong cách tổ chức này. Ông chia sẻ: “Khi làm việc với đối tác quốc tế, chúng tôi giới thiệu mình là university nhưng vẫn có một university cấp cao hơn quản lý. Họ không hiểu mô hình này vận hành thế nào.”

Bộ Giáo dục và Đào tạo trong báo cáo đánh giá tác động Luật Giáo dục đại học cũng thừa nhận: Mô hình hai cấp tạo ra sự phức tạp trong tổ chức, khó khăn trong thực hiện tự chủ, đặc biệt về mặt pháp lý và quản trị nội bộ.

Ông Hải đề xuất chỉ nên phát triển các “school” (trường trong đại học) thay vì duy trì mô hình các trường đại học thành viên có pháp nhân riêng. Đồng thời, cần hợp nhất các trường quy mô nhỏ để hình thành những đại học xứng tầm quốc tế.

Không bỏ đại học quốc gia, nhưng cần cải tiến mô hình

Dù nhiều ý kiến đề nghị thay đổi cấu trúc quản trị, Thứ trưởng Giáo dục và Đào tạo Hoàng Minh Sơn khẳng định: “Không phải bàn chuyện bỏ đại học quốc gia hay đại học vùng, mà là cần cải tiến cách tổ chức bên trong để phát huy hiệu quả”.

Theo quy hoạch mạng lưới đến năm 2030, cả nước có thêm đại học quốc gia tại Huế và Đà Nẵng. Các đại học vùng hiện có gồm Thái Nguyên, Cần Thơ, Vinh, Nha Trang, Tây Nguyên…

Tuy nhiên, với khung pháp lý hiện hành, để chuyển một trường đại học thành đại học (university), cần đáp ứng ba điều kiện: được kiểm định đạt chuẩn, có ít nhất 3 trường thành viên và 10 ngành đào tạo tiến sĩ, quy mô sinh viên trên 15.000.

Cần một mô hình đại học linh hoạt, hiện đại

Giáo sư Lâm Quang Thiệp, Đại học Thăng Long, từng nhận định: mô hình đại học hai cấp đang làm triệt tiêu ưu thế của mô hình đa lĩnh vực, dẫn đến nhiều bất cập trong điều hành.

Hiện Việt Nam có 10 đại học, trong đó 5 đại học quốc gia và vùng có mô hình hai cấp, còn lại như Bách khoa Hà Nội, Kinh tế Quốc dân, Duy Tân hay Phenikaa hoạt động theo mô hình đại học đơn cấp với các school và khoa trực thuộc – linh hoạt và tương thích hơn với thông lệ quốc tế.

Việc cải tiến mô hình tổ chức không chỉ giúp thúc đẩy tự chủ, nâng cao chất lượng đào tạo, mà còn giúp các đại học Việt Nam dễ dàng kết nối, hội nhập sâu với hệ thống giáo dục toàn cầu.

Nguồn Báo VnExpress