Hàng trăm ký cá mè bị cuốn trôi theo dòng nước xả tại hồ Kẻ Gỗ (Hà Tĩnh), nhiều con bị chém lìa đầu, thân vỡ nát khi lọt vào tuabin thủy điện – một thảm cảnh khiến cả mặt hồ nhuốm màu tang thương và đặt ra cảnh báo về tổn thất môi trường từ những cấu trúc kỹ thuật chưa được kiểm soát triệt để.

Một sáng cuối tháng 5, hồ nước biến thành “bãi xác cá”

Ngày 31/5, trong lúc Công ty TNHH MTV Thủy lợi Nam Hà Tĩnh tiến hành mở cống xả nước phục vụ gieo cấy vụ hè thu, người dân sống quanh hồ Kẻ Gỗ (xã Cẩm Mỹ, huyện Cẩm Xuyên) phát hiện cảnh tượng rúng động: hàng trăm con cá mè chết nổi trắng mặt nước, nhiều con bị đứt lìa phần đầu, thân mình tan nát như vừa qua một “cỗ máy nghiền”.

Theo thống kê ban đầu, có khoảng 7 – 8 tạ cá mè đen, mỗi con nặng từ 2 đến 3 kg, bị cuốn qua hệ thống tuabin của nhà máy thủy điện sau khi lọt qua lưới chắn rác. Lực xoáy của dòng nước mạnh đến mức biến các sinh vật nước ngọt thành xác rã rời.

Máy móc vận hành, thiên nhiên gục ngã

Trong khi việc xả nước là hoạt động định kỳ nhằm đảm bảo sản xuất nông nghiệp vùng hạ du, thì hệ quả lần này vượt ngoài dự đoán. Lãnh đạo đơn vị thủy lợi lý giải: do mưa lớn trước đó khiến tầng nước bị xáo trộn, đàn cá bơi tập trung và vô tình bị cuốn qua hệ thống thủy lực.

Tuy nhiên, điều khiến dư luận đặt dấu hỏi là tại sao mành chắn không thể ngăn cá có kích thước lớn? Và tại sao hệ thống tuabin lại không được tích hợp cơ chế an toàn sinh học trong suốt quá trình vận hành?

Cái chết của cá – Tổn thất của hệ sinh thái

Không chỉ là thiệt hại về kinh tế hay hình ảnh đau lòng trên mặt hồ, sự việc này gióng lên hồi chuông cảnh báo về hệ sinh thái đang bị tổn thương một cách thầm lặng. Hồ Kẻ Gỗ vốn là công trình thủy lợi cấp quốc gia, xây dựng từ năm 1976, với vai trò điều tiết nước tưới và nuôi dưỡng nguồn lợi thủy sản cho toàn tỉnh Hà Tĩnh.

Trong nhiều năm qua, lực lượng chức năng đã tổ chức thả cá giống định kỳ để tái tạo hệ sinh thái hồ. Nhưng một đợt xả nước lại có thể xóa sạch hàng tạ sinh vật, vậy bao nhiêu năm phục hồi sẽ đủ để bù đắp?

Từ cá đến con người – Trách nhiệm không thể né tránh

UBND tỉnh Hà Tĩnh đã khẩn trương chỉ đạo Sở Công Thương cùng các cơ quan liên quan vào cuộc kiểm tra hiện trường, làm rõ nguyên nhân và đề xuất biện pháp xử lý triệt để. Nhưng xử lý không nên dừng ở việc “vớt cá chết” hay “khắc phục hậu quả”.

Vấn đề nằm ở thiết kế vận hành – liệu công trình thủy điện và thủy lợi hiện nay có thực sự “thấu cảm” với môi trường sống xung quanh? Sự cố ở Kẻ Gỗ phải là bài học để rà soát toàn bộ các công trình tương tự trong cả nước.

Thiên nhiên không lên tiếng, nhưng hậu quả sẽ nói thay

Một con cá chết có thể bị lãng quên. Nhưng khi cả đàn cá lìa đời sau dòng nước xả, đó không còn là tai nạn – mà là tiếng kêu cứu của một hệ sinh thái đang mất đi khả năng tự vệ.

Bảo vệ môi trường không chỉ là trồng cây, dọn rác – mà bắt đầu từ cách chúng ta xây dựng, vận hành và ứng xử với mỗi dòng chảy. Và để làm được điều đó, trước hết cần lắng nghe tiếng im lặng từ lòng hồ.

Theo: Sức khoẻ và đời sống