Thay vì kìm hãm, các cuộc tấn công của Israel và Mỹ đang vô tình đẩy Iran tiến gần hơn tới vũ khí hạt nhân, đồng thời mở ra viễn cảnh đáng lo về phổ biến hạt nhân ở Trung Đông.

Leo thang quân sự không phá vỡ được ý chí hạt nhân Iran

Ngày 13/6, Israel mở màn chiến dịch “Sư tử trỗi dậy” bằng những cuộc tấn công quy mô lớn nhằm triệt tiêu năng lực hạt nhân của Iran. Dù huy động các đợt không kích nhắm vào các tướng lĩnh, nhà khoa học và cơ sở trọng yếu, chiến dịch này vẫn không thể phá hủy được các tổ hợp làm giàu uranium được bảo vệ kiên cố như Fordow hay Natanz. Mỹ sau đó tiếp nối bằng các đợt oanh kích bằng B-2 với bom xuyên boongke, nhưng kết quả vẫn chỉ là gây thiệt hại nặng chứ không thể “xóa sổ” hoàn toàn như tuyên bố của Tổng thống Donald Trump. Việc hai bên ngừng bắn chỉ sau 12 ngày giao tranh đã cho thấy giới hạn rõ ràng của hành động quân sự trong một vấn đề phức tạp và lâu dài như hạt nhân.

Hành động quân sự phá hủy cơ hội ngoại giao

Những gì diễn ra không chỉ gây tổn thất vật chất mà còn đẩy tiến trình đàm phán hạt nhân vào bế tắc. Trước đó, Iran đã từng chấp nhận thỏa thuận JCPOA năm 2015, giới hạn chương trình hạt nhân để đổi lấy việc giảm trừng phạt. Nhưng sau khi chính quyền Trump rút khỏi JCPOA năm 2018, Iran bắt đầu khôi phục làm giàu uranium. Lượng uranium hiện tại đủ để chế tạo 10-12 đầu đạn nếu tinh luyện lên mức vũ khí. Đáng lo ngại hơn, các đợt không kích gần đây đã khiến Iran trục xuất toàn bộ thanh sát viên IAEA, chấm dứt cơ chế giám sát quốc tế. Bằng cách làm gián đoạn ngoại giao, Mỹ và Israel có thể đã thúc đẩy điều họ muốn ngăn chặn.

Kịch bản phổ biến hạt nhân toàn khu vực

Iran không còn là vấn đề riêng lẻ nếu họ tiến gần vũ khí hạt nhân. Saudi Arabia từng nhiều lần khẳng định sẽ phát triển vũ khí tương tự nếu Iran có bom nguyên tử. Điều này có thể mở đầu cho một chuỗi phản ứng dây chuyền khi các quốc gia như Ai Cập hay Thổ Nhĩ Kỳ cân nhắc bước đi tương tự. Nếu Iran rút khỏi Hiệp ước Không phổ biến vũ khí hạt nhân (NPT) – điều đang được Quốc hội nước này xem xét, thì khu vực Trung Đông sẽ chính thức bước vào một cuộc chạy đua vũ trang hạt nhân không kiểm soát.

Ngoại giao mới là con đường duy nhất

Những đòn đánh phủ đầu chỉ có thể làm chậm chương trình hạt nhân của Iran trong ngắn hạn, nhưng lại khiến họ quyết tâm hơn về mặt chiến lược. Thay vì tiếp tục đối đầu quân sự, điều cần thiết là khôi phục tiến trình đàm phán nghiêm túc, với một thỏa thuận mới thay thế JCPOA, có điều khoản kiểm soát minh bạch, giám sát quốc tế trở lại và các bước giảm trừng phạt có điều kiện. Chỉ khi Mỹ, Israel và các nước lớn lựa chọn ngoại giao thay vì bom đạn, nguy cơ phổ biến vũ khí hạt nhân mới có thể được ngăn chặn thực sự tại Trung Đông.

Theo: VOV