Đại dịch Covid-19 lan rộng toàn cầu khiến chuỗi cung ứng không còn theo trật tự, nhiều quốc gia đang cân nhắc chính sách chuyển dịch sản xuất ra khỏi Trung Quốc nhằm giảm thiểu rủi ro ‘trứng cùng một giỏ”. Nhật Bản cũng không phải là ngoại lệ, nước này đang điều chỉnh nguồn cung để không bị phụ thuộc vào Trung Quốc.

Theo Asia Nikkei, trong một cuộc điện đàm của Tổng thống Donald Trump với Thủ tướng Shinzo Abe vào tuần trước, Tổng thống Trump đảm bảo rằng máy thở do Mỹ sản xuất luôn có sẵn: “Chúng tôi có thể gửi cho Nhật Bản máy thở bất cứ lúc nào”.  Hoa Kỳ đã bắt đầu sản xuất thành công hàng loạt máy thở với chi phí thấp.

Đại dịch lan rộng, nhu cầu sử dụng máy thở và thiết bị y tế tăng vọt, trong khi đó Nhật Bản hầu hết phụ thuộc vào nguồn cung từ Trung Quốc. Do đó, thông tin từ Hoa Kỳ đối với ông Abe thời điểm này là một sự “giải thoát”.

Vấn đề an ninh kinh tế

Khủng hoảng COVID-19 làm cho an ninh kinh tế trở nên rõ ràng hơn bao giờ hết, chính phủ Nhật Bản đã bắt đầu hành động. Sự thiếu hụt nguồn cung đã thúc đẩy xu hướng kéo các doanh nghiệp Nhật Bản ra khỏi Trung Quốc.

Tháng 4/2020, chính phủ Nhật Bản đã chi 2,33 tỷ USD để trợ cấp cho các doanh nghiệp chuyển sản xuất về nước, chính phủ Nhật Bản sẽ hỗ trợ tới 2/3 chi phí di dời.

Giữa tháng 4, Thượng nghị sĩ  Tom Cotton,viết trên Twitter cho biết chính sách này của Nhật đã nhận được sự ủng hộ nhiệt tình của Hoa Kỳ “Đã đến lúc tẩy chay ĐCSTQ và xây dựng lại các nhà máy ở Mỹ“

Cựu đại sứ Mỹ tại Liên Hợp Quốc, Nikki Haley, cho biết “Trong bối cảnh đại dịch COVID-19, Thủ tướng Nhật Bản Abe đã đề xuất sự thay đổi chính sách rời khỏi Trung Quốc, xây dựng một nền kinh tế ít phụ thuộc vào Trung Quốc” và còn khẳng định thêm: “Đây là việc ưu tiên bây giờ“.

Mặc dù số tiền hỗ trợ các doanh nghiệp di rời khỏi Trung Quốc chiếm chưa đến 1% trong gói kích thích 108 nghìn tỷ yên nhằm khôi phục nền kinh tế, nhưng Bắc Kinh vẫn không khỏi lo lắng. Bắc Kinh không chỉ ép buộc các nhà chức trách Nhật Bản đưa ra lý do của gói hỗ trợ này mà còn thăm dò ý kiến của ​​các doanh nghiệp Nhật Bản tại Trung Quốc về kế hoạch di rời của họ.

Gần đây, trong một cuộc phỏng vấn với Nikkei, Chánh văn phòng Nội các, Yoshi DA Suga, nhấn mạnh sự cần thiết phải tự chủ hơn.

“Với mặt hàng khẩu trang, có đến 70% đến 80% được sản xuất tại Trung Quốc,” “Chúng ta phải tránh phụ thuộc quá mức vào các quốc gia cụ thể nào cho các sản phẩm hoặc nguyên liệu và cần mang các cơ sở sản xuất hàng hóa thiết yếu cho cuộc sống hàng ngày về Nhật Bản”.

Ông Suga là trợ thủ đắc lực của Thủ tướng Abe và là nhân vật chủ chốt trong chính phủ Nhật Bản kể từ năm 2012 khi ông Abe trở lại làm thủ tướng. Nhận xét của ông Suga phản ánh một điều gì đó rộng lớn hơn nhiều so với chính sách tạm thời nhằm phản ứng với cuộc khủng hoảng coronavirus.

Trật tự kinh tế thế giới mới thời hậu Covid-19

Trong tháng 4, Hội đồng An ninh Quốc gia Nhật Bản đã thành lập một nhóm kinh tế chuyên trách trong đó có một quan chức cấp cao của Bộ Kinh tế, Thương mại và Công nghiệp đã được bổ nhiệm vào một vị trí mới trong ban lãnh đạo của hội đồng. Nhóm mới sẽ dự thảo một chiến lược cơ bản cho an ninh kinh tế và dự kiến sẽ ra mắt trong năm 2020. Từ bài học thiếu hụt khẩu trang, trong dự thảo sẽ chỉ định dược phẩm và thiết bị y tế là hàng hóa chiến lược, đồng thời đưa ra các biện pháp nhằm thúc đẩy hoạt động sản xuất trong nước và sử dụng các nhà cung cấp Nhật Bản. Tuy nhiên, đây không phải là nhiệm vụ trọng tâm duy nhất của nhóm kinh tế mới.

Cuối tháng 4, chính quyền Tổng thống Trump đã thắt chặt các hạn chế xuất khẩu sang Trung Quốc các sản phẩm có ứng dụng quân sự tiềm năng bao gồm các thiết bị và cảm biến sản xuất chất bán dẫn. Hoa Kỳ cho rằng một phần vai trò của nhóm kinh tế mới Nhật Bản đang phối hợp với các doanh nghiệp của Mỹ, bao gồm Hội đồng An ninh Quốc gia Hoa Kỳ, biện pháp này có thể định hình chính sách kinh tế ở Nhật Bản.

“Kiểm soát chặt chẽ hơn về xuất khẩu chip có thể trở thành một chủ đề trong tương lai“, một thành viên của chính phủ Nhật Bản cho biết.

Nhật Bản đứng đầu thế giới trong công nghệ sản xuất chip, chất cản quang đó là những yếu tố cần thiết để sản xuất chip. Chính phủ Nhật Bản dường như coi việc kiềm chế xuất khẩu các sản phẩm này là một biện pháp để buộc Trung Quốc và các quốc gia khác tiếp tục hợp tác với Tokyo.

Các chính sách mới của Nhật Bản về việc dịch chuyển sản xuất khỏi Trung Quốc có thể trở thành một điểm nóng giữa Tokyo và Bắc Kinh.