Sóng gió thương mại – Trong chuỗi tác động lan tỏa từ chính sách tăng thuế của Mỹ đối với hàng hóa nhập khẩu từ Việt Nam, nhóm công nhân lao động – đặc biệt là công nhân trong các ngành xuất khẩu – đang trở thành đối tượng chịu ảnh hưởng trực tiếp và sâu sắc nhất.

Từ nguy cơ mất việc, giảm giờ làm, đến sức ép chi tiêu hàng ngày, cuộc sống của hàng triệu người lao động đang phải đối mặt với nhiều biến động không lường trước.

Sóng gió thương mại – Công nhân là người đầu tiên trong khủng hoảng

Các ngành xuất khẩu chủ lực như dệt may, da giày, gỗ, điện tử… là nơi sử dụng lượng lớn lao động phổ thông, với hàng triệu công nhân làm việc trực tiếp trong nhà máy. Khi đơn hàng từ Mỹ giảm mạnh do chi phí tăng vì thuế nhập khẩu mới, nhiều doanh nghiệp đã phải:

  • Cắt giảm sản lượng
  • Giãn ca, giảm giờ làm
  • Cắt thưởng, phụ cấp
  • Trong trường hợp xấu hơn: cho công nhân nghỉ việc tạm thời hoặc chấm dứt hợp đồng

Chỉ tính riêng trong 3 tháng đầu năm 2025, theo thống kê sơ bộ từ các hiệp hội ngành hàng, đã có khoảng 150.000–200.000 lao động trong ngành dệt may và da giày bị giảm giờ làm hoặc mất việc tại các khu công nghiệp phía Nam như Bình Dương, Đồng Nai, TP.HCM.

Sóng gió thương mại – Tác động kép đến thu nhập và sinh kế

Sóng gió thương mại
Giữa sóng gió thương mại do Mỹ tăng thuế, công nhân ngành xuất khẩu Việt Nam chịu ảnh hưởng trực tiếp và nặng nề nhất. ( Ảnh: internet)

Lương cơ bản của công nhân thường dao động từ 5–7 triệu đồng/tháng, trong đó 50–60% phụ thuộc vào các khoản làm thêm, tăng ca và thưởng năng suất. Khi doanh nghiệp thiếu đơn hàng và buộc phải cắt giảm sản xuất, công nhân không chỉ mất một phần thu nhập mà còn đối diện với nguy cơ không đủ trang trải chi phí sinh hoạt tối thiểu như tiền trọ, điện nước, học phí cho con.

Với những lao động xa quê, đang thuê trọ ở các khu công nghiệp, sự thiếu ổn định công việc có thể đẩy họ vào tình cảnh buộc phải hồi hương tạm thời, gây ra hệ lụy dây chuyền: mất kết nối với thị trường lao động, gián đoạn học hành của con cái, ảnh hưởng đến an ninh xã hội tại các địa phương.

Tâm lý bất ổn và chất lượng sống suy giảm

Không chỉ về kinh tế, tác động tâm lý cũng là một khía cạnh đáng lo ngại. Công nhân trong thời điểm hiện tại chia sẻ rằng họ cảm thấy “bất an mỗi ngày”, “không biết ngày mai còn có việc không”. Sự thiếu chắc chắn về tương lai nghề nghiệp làm tăng các biểu hiện như:

  • Stress, lo âu kéo dài
  • Suy giảm sức khỏe tinh thần
  • Gia tăng mâu thuẫn gia đình do áp lực tài chính

Theo khảo sát từ một tổ chức phi chính phủ chuyên hỗ trợ lao động nữ, tỷ lệ công nhân cảm thấy căng thẳng và lo lắng về công việc đã tăng hơn 30% so với cùng kỳ năm trước.

Sóng gió thương mại – Giải pháp nào để bảo vệ người lao động?

Để giảm thiểu tác động tiêu cực từ cuộc chiến thương mại và bảo vệ quyền lợi công nhân, sự phối hợp ba bên giữa Nhà nước – doanh nghiệp – tổ chức công đoàn là vô cùng cần thiết.

1. Nhà nước cần:

  • Tăng cường các gói hỗ trợ an sinh xã hội cho người lao động bị mất việc tạm thời; đặc biệt tại các địa phương có nhiều khu công nghiệp.
  • Thúc đẩy tái đào tạo và nâng cao kỹ năng cho công nhân; chuẩn bị cho việc chuyển đổi sang những ngành nghề mới ít chịu tác động hơn.
  • Tìm kiếm thị trường thay thế Mỹ, mở rộng xuất khẩu sang châu Âu, Trung Đông, Nam Á…

2. Doanh nghiệp nên:

  • Chuyển đổi mô hình sản xuất linh hoạt; tập trung vào những dòng sản phẩm giá trị cao hơn, giảm phụ thuộc đơn hàng lớn từ Mỹ.
  • Tái cấu trúc vận hành, giữ chân người lao động chủ chốt; không cắt giảm lao động ồ ạt để tránh tổn hại dài hạn đến đội ngũ tay nghề.
  • Đối thoại minh bạch với người lao động; tránh tạo tâm lý hoang mang, đồng thời duy trì các chế độ hỗ trợ cơ bản.
Sóng gió thương mại
Trước những tác động tiêu cực từ sóng gió thương mại, việc phối hợp giữa Nhà nước, doanh nghiệp và công đoàn trở nên thiết yếu nhằm bảo vệ quyền lợi và ổn định đời sống công nhân. (Ảnh: internet)

3. Công đoàn và tổ chức xã hội cần:

  • Tăng cường tư vấn pháp lý và tâm lý cho người lao động bị ảnh hưởng.
  • Thiết lập mạng lưới hỗ trợ lẫn nhau giữa công nhân; chia sẻ công việc tạm thời, gắn kết cộng đồng.
  • Tham gia giám sát việc thực hiện chính sách bảo vệ người lao động trong giai đoạn khó khăn.

Thử thách và cơ hội tái định vị nguồn lực lao động

Tác động từ việc Mỹ tăng thuế; là một phép thử cam go cho khả năng chống chịu của nền kinh tế Việt Nam. Đặc biệt là sức bền của lực lượng công nhân – những người đã đóng vai trò quan trọng; trong hành trình xuất khẩu hàng hóa Việt ra thế giới.

Tuy nhiên, nếu biết chuyển nguy thành cơ; biến khủng hoảng thành động lực để cải thiện kỹ năng lao động. Chuyển đổi công nghệ và đa dạng hóa thị trường, thì đây cũng là một cơ hội để tái cấu trúc; giúp người lao động Việt Nam vững vàng hơn trong chuỗi giá trị toàn cầu.