Chiến dịch không kích phủ đầu của Israel nhằm vào Iran ngày 13/6 có thể trở thành bước ngoặt đẩy hai quốc gia Trung Đông rơi vào xung đột toàn diện. Nếu lan rộng, cuộc chiến không chỉ gây thiệt hại nghiêm trọng về nhân đạo mà còn khiến kinh tế toàn cầu rúng động.

Bước ngoặt nguy hiểm ở Trung Đông

Rạng sáng 13/6, Israel phát động chiến dịch quân sự mang tên “Sư tử Trỗi dậy“, không kích các cơ sở hạt nhân và quân sự trọng yếu của Iran. Thủ tướng Benjamin Netanyahu tuyên bố hành động này là “bắt buộc để bảo vệ an ninh quốc gia“, và khẳng định sẽ tiếp tục tấn công trong những ngày tới.

Chiến dịch đánh dấu sự leo thang nghiêm trọng trong mối quan hệ vốn căng thẳng kéo dài nhiều thập kỷ giữa hai cường quốc Trung Đông. Từ sau vụ Iran phóng 200 tên lửa trả đũa việc Israel không kích lãnh sự quán tại Syria hồi tháng 4/2024, hai bên liên tục có các động thái quân sự ăn miếng trả miếng.

Tuy nhiên, giới phân tích cho rằng đòn tấn công ngày 13/6 là “bước ngoặt chiến lược” khi Israel tin rằng Iran đang tới gần ngưỡng sở hữu vũ khí hạt nhân. Việc Tehran làm giàu uranium tới 60% và dấu hiệu đẩy nhanh chương trình hạt nhân là lý do khiến Tel Aviv hành động sớm.

Iran đáp trả mạnh mẽ, nguy cơ chiến tranh lan rộng

Lực lượng Vệ binh Cách mạng Hồi giáo Iran (IRGC) tập trận ở tỉnh Đông Azerbaijan, hồi tháng 10/2022
(Ảnh: VnExpress)

Ngay sau cuộc không kích, Iran tuyên bố sẽ “đáp trả khốc liệt”, với khả năng huy động các tên lửa đạn đạo tầm xa và UAV tối tân. Trưa 13/6, khoảng 100 UAV từ Iran bị đánh chặn khi hướng đến không phận Israel. Đến sáng 14/6, Iran phát động chiến dịch “Lời hứa Đích thực 3”, phóng gần 100 tên lửa vào lãnh thổ Israel, khiến nhiều dân thường thương vong.

Các nhà quan sát cảnh báo, nếu Iran tiếp tục tấn công vào những thành phố lớn như Jerusalem hay Tel Aviv, Israel có thể mở rộng chiến dịch không kích, tạo thành vòng xoáy bạo lực không thể kiểm soát.

Chuyên gia Michael Eisenstadt từ Viện Washington nhận định: “Nguy cơ chiến tranh toàn diện giữa hai nước hiện ở mức cao nhất trong 20 năm qua”.

Mặt trận mới và các lực lượng ủy nhiệm

Một mối lo ngại lớn là khả năng Iran kích hoạt các đồng minh khu vực, như Hezbollah ở Lebanon, Houthi ở Yemen và các nhóm dân quân tại Iraq, để mở rộng chiến trường.

Hezbollah, tổ chức vũ trang sở hữu hơn 70.000 rocket, từng chịu thiệt hại trong các cuộc xung đột với Israel, nhưng vẫn duy trì năng lực tấn công miền Bắc Israel. Nếu chiến tranh nổ ra, Haifa, Tel Aviv và các căn cứ quân sự sẽ nằm trong tầm bắn.

Houthi, lực lượng thân Iran tại Yemen, đã từng tập kích sân bay quốc tế Ben Gurion hồi tháng 5 và hoàn toàn có thể gia tăng tấn công vào các mục tiêu dân sự, quân sự của Israel.

Trong khi đó, các nhóm dân quân thân Iran tại Iraq và Syria có thể hướng hỏa lực vào các căn cứ của Mỹ, kéo Washington vào vòng xoáy xung đột, đẩy tình hình khu vực vượt ngoài tầm kiểm soát.

Nếu chiến tranh toàn diện nổ ra, hậu quả nhân đạo sẽ rất nghiêm trọng. Lebanon, vốn đã khủng hoảng kinh tế và hứng chịu giao tranh từ tháng 10/2024, sẽ trở thành một trong những chiến trường khốc liệt. UNICEF ước tính hơn 1,2 triệu người, trong đó có 400.000 trẻ em, đã phải sơ tán và con số này có thể tăng nhanh nếu chiến sự lan rộng.

Hệ lụy nhân đạo và địa chính trị

Vị trí eo biển Hormuz và các quốc gia xung quanh. Đồ họa: NASA (Ảnh: VnExpress)

Tại Syria và Iraq, nơi có nhiều lực lượng vũ trang đối lập, một cuộc chiến đa phương sẽ làm sụp đổ các nỗ lực tái thiết và đe dọa đến an ninh của cả khu vực. Gaza, nơi cuộc xung đột giữa Israel và Hamas chưa có dấu hiệu hạ nhiệt, cũng sẽ lún sâu vào khủng hoảng nếu chiến tranh nổ ra.

Chuyên gia Jonathan Panikoff từ Sáng kiến An ninh Trung Đông Scowcroft cảnh báo: “Trung Đông sẽ trở thành lò lửa nếu các bên không sớm kiềm chế“.

Kinh tế toàn cầu chịu cú sốc lớn

Chiến tranh ở Trung Đông có thể làm gián đoạn nghiêm trọng chuỗi cung ứng năng lượng toàn cầu. Khu vực này hiện cung cấp khoảng 30% dầu thô và 20% khí đốt tự nhiên của thế giới. Nếu Iran phong tỏa Eo biển Hormuz, nơi vận chuyển 20% lượng dầu toàn cầu, thị trường năng lượng sẽ chao đảo.

Theo chuyên gia Quincy Krosby của LPL Financial, giá dầu có thể vượt mốc 100 USD/thùng, gây lạm phát toàn cầu và đe dọa đà phục hồi kinh tế sau đại dịch và xung đột Ukraine.

Chiến tranh ủy nhiệm và chia rẽ toàn cầu

Cuộc đối đầu Israel – Iran không đơn thuần là xung đột song phương mà còn kéo theo các cường quốc thế giới. Mỹ và châu Âu được cho là sẽ tiếp tục hậu thuẫn Israel, trong khi Nga và Trung Quốc – hai đối tác chiến lược của Iran – có thể tăng cường hỗ trợ về kinh tế, vũ khí và hậu cần cho Tehran.

Tình thế này tiềm ẩn nguy cơ biến Trung Đông thành chiến trường ủy nhiệm mới, làm sâu sắc thêm chia rẽ toàn cầu và gây bất ổn lâu dài.

Chuyên gia Michael Eisenstadt kết luận: “Iran không đủ năng lực đối đầu trực tiếp với Israel, nhưng có thể mở ra một cuộc chiến bất đối xứng dai dẳng. Nếu không kiểm soát, nguy cơ chiến tranh khu vực là điều có thể xảy ra“.

Theo VnExpress